Clubkleuren of couleur zijn attributen die door leden van traditionele studentenverenigingen gedragen worden om aan te duiden van welke vereniging zij lid zijn. Een dergelijke vereniging karakteriseert zichzelf dan ook als kleurdragend. Er bestaan verschillende attributen waarop clubkleuren worden getoond, maar de meest kenmerkende zijn hoofddeksels en linten.
Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland
In Duitstalig Europa bestaan verschillende typen studentenverenigingen die kleuren dragen, waaronder de Burschenschaften, het Corps, de Landsmannschaften en de katholieke studentenverenigingen. De Duitse verenigingen kennen een onderscheid in kleuren op het lint tussen de Burchsen (volwaardige leden) en de Füchse (aspirant-leden): de volwaardige leden hebben de volledige kleuren van de vereniging, terwijl de aspirant-leden vaak een van de verenigingskleuren missen op hun lint.[1]
De kleuren worden, naast op een lint, ook gedragen op hoofddeksels. Het meest voorkomende type hoofddeksel is de studentenpet of Mütze (Deckel in Zuid-Duitsland en Oostenrijk). Andere typen zijn de Stürmer en het Biertönnchen.
Vlaanderen
In Vlaanderen kennen de meeste studentenverenigingen clubkleuren. Deze worden als lint gedragen. Bij traditionele studentenverenigingen, zoals het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond, wordt een zogeheten verbondspet gedragen met daarop de kleuren van de vereniging. Deze petten lijken qua vorm op de Duitse studentenpet en zijn door Leuvens studentenleider Jef Van den Eynde in de vroege twintigste eeuw geïntroduceerd.[2] Naast de studentenpet bestaan er ook clubpetjes of bierpetten, ronde hoofddeksels met de clubkleuren en bovenop de zirkel van de vereniging.
Anders dan in Duitsland, kennen de Vlaamse verenigingen ook het praeseslint: een breder lint met daarop het wapenschild van de vereniging. Dit lint wordt gedragen door de praeses en oud-praesides van de vereniging. Ook anders dan in Duitsland is de wijze waarop schachten (aspirant-leden) kleuren dragen: zij dragen de volledige kleuren van de vereniging, maar dragen hun lint over hun linkerschouder in plaats van de rechterschouder. De schachtenmeester draagt over beide schouders een lint.[3]
Nederland
In Nederland ontstonden in de tweede helft van de 18de eeuw de zogenaamde faculteitskleuren, die gedragen werden op op bijvoorbeeld kokardes of strikken om hoofddeksels op plechtige gelegenheden.[4] Zo werd in Utrecht bijvoorbeeld eind achttiende eeuw voor festiviteiten besloten tot het „dragen van zijden cocardes aan de hoeden en strikken aan de degens, onder bepaling van de onderscheiden koleur van elke faculteit." Bij het ontstaan van de corpora, werden deze faculteitskleuren overgenomen in de meeste corpswetten. Zij werden dan gebruikt bij rouw en funus[4][5], en vastgemaakt aan lidmaatschapsbullen en baretten.[4]
In de jaren '20 en '30 droegen studenten van het Nijmeegse corps kenmerkende witte petten.[6] Ook werden er in Leiden in de vroege twintigste eeuw zogeheten 'faculteitspetjes' gedragen met daarop kleuren.[7][8] Sinds 2021 dragen in Nederland leden van de Groot-Nederlandse Studentenvereniging studentenpetten en -linten met daarop kleuren van de vereniging.[9][10]
Baltische staten
In Estland, Letland en Litouwen bestonden van oudsher Duits-Baltische studentenverenigingen, die veelal dezelfde tradities hadden als de Duitse studentenverenigingen, en bestaan nog altijd Baltische studentenverenigingen, die gedeeltelijk de Duitse tradities hanteren en gedeeltelijk eigen tradities hebben. De belangrijkste hiervan is de Estse Studentenvereniging (Eesti Üliõpilaste Selts; EÜS). Deze vereniging heeft een rol gespeeld in de Estse onafhankelijkheidsstrijd en haar verenigingskleuren zijn de vlag van Estland geworden.[11]
- ↑ Rostocker Wingolf, Couleurstudentisches Lexikon. Geraadpleegd op 20-09-2023.
- ↑ De Goeyse, E.; Peter Dirix, Jef vanden Eynde. LHC Plutonica. Geraadpleegd op 20-09-2023.
- ↑ Studentencodex. Studentencentrum Leuven VZW (2011), p. 167-171.
- ↑ a b c de Vrankrijker, A.C.J. (1939). Vier eeuwen Nederlandsch studentenleven. Uitgeverij Boot N.V., p. 213-215.
- ↑ Dood en begraven: uitvaartrituelen bij de universiteit - Achtergrond - Universiteit Utrecht. www.uu.nl (6 juni 2024). Geraadpleegd op 13 januari 2025.
- ↑ Exfoto: een halve eeuw Katholieke Universiteit Nijmegen in beeld. Amboboeken, Bilthoven (1974), p. 26-27. ISBN 978-90-263-0294-7.
- ↑ Dit record is nog in bewerking.. Erfgoed Leiden en Omstreken (1910). Geraadpleegd op 13 januari 2025. “"Een 1e jaars Jaarclub van het Leidsch Studenten Corps met faculteitspetjes op poseert op de Apothekersdijk met rotting en een kistje sigaren."”
- ↑ Jonker, Hendrik, Leids Studenten Corps. Erfgoed Leiden en Omstreken (1916). Geraadpleegd op 13 januari 2025.
- ↑ Studentenvereniging met extreemrechtse banden komt naar Utrecht. www.rtvutrecht.nl (6 januari 2025). Geraadpleegd op 13 januari 2025.
- ↑ Palm, Tobiah, "Waar staat de ‘extreemrechtse’ Groot-Nederlandse Studentenvereniging voor?", Trouw, 30 augustus 2023.
- ↑ Eesti Üliõpilaste Selts, Sini-must-valge lipu lugu. Geraadpleegd op 20-09-2023.