Deltazuur

Deltazuur
Structuurformule en molecuulmodel
	Structuurformule van deltazuur
Algemeen
Molecuulformule
Molmassa	86.05 g/mol
SMILES	O=C1C(O)=C1O
CAS-nummer	54826-91-4
PubChem	11679790
Wikidata	Q2823256
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
Evenwichtsconstante(n)	pKz1 = 2,57; pKz2 = 6,03
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal	Scheikunde

Deltazuur, of dihydroxycyclopropenon is een organische verbinding met de formule ${\ce {C3H2O3}}$ . Het kan beschouwd wordenals een keton en tweevoudig alcohol van cyclopropeen. Bij kamertemperatuur is het een stabiele, witte, vaste stof, oplosbaar in ether. Tussen 140 °C en 180 °C ontleed de stof, soms explosief. Hij reageert langzaam met water.^[1]

De synthese van deltazuur is voor het eerst beschreven in 1975.^[2]

Derivaten

Deltaat

Deltazuur wordt als zuur benoemd omdat het een zeer zuur eendiol is: de hydroxylgroepen verliezen heel makkelijk hun H⁺-ionen: pK_z1 = 2.57, pK_z2 = 6.03. Daarmee is dit zuur vergelijkbaar met fosforzuur in zijn eerste twee ionisatiestappen. Het resultaat van het protonverlies is een symmetrisch deltaat-ion, ${\ce {C3O3^{2-}}}$ . De lading is gelijkmatig over de drie zuurstofatomen verdeeld, elk met een volwaardige negatieve lading. De drie koolstof-atomen vormen een aromatische ring^[1] met twee elektronen en eenwaardig positief. De totale lading van het deltaat ion blijft daarmee tweewaardig negatief. Net als de andere cyclische di-anionen met de formule ${\ce {C_{n}O_{n}^{2-}}}$ heeft het deltaat-ion een uitgesproken aromatisch karakter.^[1]

De eerste beschreven zouten, deltaten, lithium- en kaliumdeltaat dateren van 1976. Het lithiumzout, ${\ce {Li2C3O3}}$ is een witte, wateroplosbare vaste stof.^[1]

Analoga

Door vervanging van de drie zuurstof-atomen in deltazuur ontstaan analoga.

Cyaanamide

Vervanging van de zuurtof-atomen door Cyaanamide-groepen, ${\ce {=N-C#N}}$ geeft het symmetrische anion ${\ce {C3(NCN)3^{2-}}}$ .^[3]

Dicyanomethyleen

Vervanging van de zuurstof-atomen door dicyanomethyleen-groepen, ${\ce {=C(CN)2}}$ , levert een sterke oxidator op die makkelijke zowel eenwaardige stabiele radicaal-anionen oplevert als tweewaardige anionen.^[4]

Synthese

De eerste synthese van deltazuur verliep via de fotolyse van de di-ester bis(trimthylsilyl)sqaraat, ${\ce {((CH3)3SiO)2(C4O4)}}$ , die door verlies van een ${\ce {CO}}$ -groep overging in bis(trimthylsilyl)deltaat. Ontleding van de ester in butanol leidde tot deltazuur.^[2]

Een tweede syntheseroute verloopt via de reactie van zilversquaraat met trimethylsilylchloride.^[1]^[5]

Een meer recente synthese maakt gebruik van een uranium-complex in pentaan waarmee onder milde omstandigheden een cyclotrimerisatie mogelijk is van koolstofmonoxide. Het resultaat is een deltaat-ion, gebonden aan twee uranium-atomen.^[6]

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Deltic acid op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Verwijzingen in de tekst

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Eggerding, David, West, Robert (1976). Synthesis and properties of deltic acid (dihydroxycyclopropenone) and the deltate ion. Journal of the American Chemical Society 98. DOI: 10.1021/ja00428a043.
↑ ^a ^b Eggerding, David, West, Robert (1975). Synthesis of dihydroxycyclopropenone (deltic acid). Journal of the American Chemical Society 97 (1). DOI: 10.1021/ja00834a047.
↑ Beck, Johannes, Krieger-Beck, Petra (2006). Crystal structure of 1,2-bis(cyanoimino)-3-triethylammonio-cyclopropenylide. Analytical Sciences 22. DOI: 10.2116/analscix.22.x239.
↑ Fukunaga, T. (1976). Negatively substituted trimethylenecyclopropane dianions. Journal of the American Chemical Society 98 (2).
↑ Reetz, M. T., Neumeier, G., Kaschube, M. (1975). Thermische Umlagerung von Quadratsäure-Bis(trimethylsilyl)ester. Tetrahedron Letters 16. DOI: 10.1016/S0040-4039(00)72653-0.
↑ Summerscales, O. T., Cloke, F. G. N., Hitchcock, P. B., N. Hazari, J. C. Green (2006). Reductive cyclotrimerization of carbon monoxide to the deltate dianion by an organometallic uranium complex. Science 311 (5762). DOI: 10.1126/science.1121784.

[west76-1] Eggerding, David, West, Robert (1976). Synthesis and properties of deltic acid (dihydroxycyclopropenone) and the deltate ion. Journal of the American Chemical Society 98. DOI: 10.1021/ja00428a043.

[west75-2] Eggerding, David, West, Robert (1975). Synthesis of dihydroxycyclopropenone (deltic acid). Journal of the American Chemical Society 97 (1). DOI: 10.1021/ja00834a047.

[beck-3] Beck, Johannes, Krieger-Beck, Petra (2006). Crystal structure of 1,2-bis(cyanoimino)-3-triethylammonio-cyclopropenylide. Analytical Sciences 22. DOI: 10.2116/analscix.22.x239.

[Fukunaga-4] Fukunaga, T. (1976). Negatively substituted trimethylenecyclopropane dianions. Journal of the American Chemical Society 98 (2).

[reetz-5] Reetz, M. T., Neumeier, G., Kaschube, M. (1975). Thermische Umlagerung von Quadratsäure-Bis(trimethylsilyl)ester. Tetrahedron Letters 16. DOI: 10.1016/S0040-4039(00)72653-0.

[summ-6] Summerscales, O. T., Cloke, F. G. N., Hitchcock, P. B., N. Hazari, J. C. Green (2006). Reductive cyclotrimerization of carbon monoxide to the deltate dianion by an organometallic uranium complex. Science 311 (5762). DOI: 10.1126/science.1121784.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]