Dodekanesos
Νομός Δωδεκανήσων

Periferie-district van Griekenland
Situering
Regio	Zuid-Egeïsche Eilanden
Coördinaten	36°27'NB, 27°18'OL
Algemeen
Oppervlakte	2.714 km²
Inwoners (2001[1])	190.071 (70 inw./km²)
Hoofdstad	Rhodos
Provincies	0
Gemeenten	25
Gemeenschappen	2
Overig
Postcode(s)	85x xx
Netnummer(s)	224x0
Nummerplaat	ΚΧ, ΡΟ
ISO 3166-2 code	GR-81 Dodekanisos
Portaal    Griekenland

De Dodekanesos (Grieks: Δωδεκάνησα, Dodekánisa = twaalf eilanden; do-deka = 2 + 10 = 12) is een Griekse eilandengroep en voormalig departement (nomos) in de oostelijke Egeïsche Zee, voor de kust van Zuidwest-Turkije. De hoofdstad is de stad Rhodos.

Met uitzondering van het eiland Kastelorizo, maar samen met het ten noorden van de Dodekanesos gelegen Samos, wordt de Dodekanesos ook tot de Zuidelijke Sporaden gerekend.

De grote eilanden van de Dodekanesos, Kos en Rhodos, kenden in de oudheid een bloeiende beschaving. Kos was in de gehele Hellenistische wereld beroemd om zijn Asklepieion, een aan de god van de genezing Asklepios gewijd tempel- en genezingscomplex. Dit was gesticht door de grondlegger van de moderne geneeskunde, de arts Hippokrates van Kos. Rhodos was de hoofdstad van een bloeiend handelsimperium.

Na de deling van het Romeinse Rijk kwamen de eilanden onder Oost-Romeins (Byzantijns) bestuur. Een reeds in de late oudheid ingezet verval zette door en leidde tot het wegvallen van handel en een daling in de bevolking. De eilanden waren regelmatig het slachtoffer van Saraceense piraten (zie: Saracenen). In de latere middeleeuwen bleven de eilanden nominaal Byzantijns, maar wisten dankzij een zwak centraal gezag een grote mate van autonomie te ontplooien. Lokale heersers maakten zich van de macht meester. Soms waren dit Grieken, maar vaak ook Frankische of Italiaanse baronnen, zoals op Astipalaia. In 1309 veroverden de Johannieterridders een groot deel van de huidige Dodekanesos en vestigden een kruisvaardersstaat met als hoofdstad Rhodos. Zowel op het eiland Rhodos als op andere eilanden herinneren de restanten van verdedigingswerken en kastelen aan het bestuur van de Johannieters. In 1522 werd de eilandengroep veroverd door de Osmaanse Turken onder Süleyman I.

De eilanden behoorden tot het Ottomaanse Rijk voordat ze in 1911 door Italië bezet werden. Na de Eerste Wereldoorlog (waarin de Turken de zijde van Duitsland hadden gekozen) kwamen de Dodekanesos onder Italiaans bestuur. Gebouwen op de eilanden in Italiaanse stijl herinneren nog aan deze tijd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog (waarin Italië de zijde van Nazi-Duitsland had gekozen) werden de eilanden, toen de rest van Griekenland was bevrijd, bezet door fanatieke Italiaanse fascisten. Zelfs na de capitulatie van Italië en Duitsland bleven de eilanden in Italiaanse handen, tot de bezetters zich moesten overgeven. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de eilanden met de Vrede van Parijs aan Griekenland, waar ze nog steeds toe behoren. De eilanden zouden wel permanent gedemilitariseerd blijven.^[2]

De volgende eilanden maken deel uit van de Dodekanesos (de twaalf eilanden waaraan de eilandengroep zijn naam dankt, staan vetgedrukt):

Agathonisi, Alimnia, Arkoi, Armathia, Astakida, Astypalaia, Chalki, Chamili, Farmakonisi, Gaidaros, Gyali, Kalolimnos, Kalymnos, Kandelioussa, Karpathos, Kasos, Kastelorizo, Kinaros, Kos, Leros, Lebinthos, Lipsi, Marathi, Nimos, Nisyros, Patmos, Pacheia, Plati, Pserimos, Rho, Rhodos, Simi, Strongyli, Syrna, Telendos, Tilos, Zafora

Onderstaande tabel geeft een weergave van de gemeenten voor de herindeling in 2011.

• Lijst van Griekse eilanden

Zie de categorie Dodecanese van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.