Het Europese Schaakkampioenschap voor landenteams is een internationaal schaaktoernooi voor teams, waaraan mag worden deelgenomen door Europese landen waarvan de schaakfederaties liggen in zone 1.1 t/m 1.9. Dit komt min of meer overeen met de bredere definitie van Europa die gehanteerd wordt bij bijvoorbeeld het Eurovisiesongfestival en die ook Israël, Rusland en voormalige Sovjetlanden in Oost-Europa en de Zuidelijke Kaukasus omvat. Het toernooi wordt gehouden onder de vlag van de Europese Schaakfederatie.
Geschiedenis
Het idee werd geboren in het begin van de jaren '50 toen werd ervaren dat er behoefte bestond aan een extra teamtoernooi. Er werd een mannentoernooi opgezet dat iedere vier jaar werd gehouden, met de bedoeling de 'gaten' in te vullen tussen Schaakolympiades. De laatste jaren is het toernooi gegroeid in belang en populariteit en wordt erkend als prestigieus toernooi, zowel voor mannen als vrouwen.
De eerste kampioenschapsfinale werd gehouden in Wenen en Baden bij Wenen in augustus 1957. Het was een dubbelrondig toernooi, met een opmerkelijke overwinning in ronde 2 van het Joegoslavische team op het machtige Russische team.
Tijdens de volgende twintig jaar werd het toernooi iedere 4 jaar georganiseerd, hoewel het toernooi in Kapfenberg 1 jaar uitgesteld werd. Sinds 1977 worden de toernooien iedere 3 of 2 jaar georganiseerd. Met het vrouwentoernooi werd begonnen in Debrecen in 1992.
Format
In de eerste jaren waren er kleine wijzigingen in de toernooiformule, waardoor een groter aantal teams kon deelnemen. Bij de start waren er slechts vier finale-plaatsen beschikbaar, en diverse kansrijke teams sneuvelden in de voorronden. Tussen de start en 1973 was de toernooi-omvang verdubbeld; in 1973 namen 24 landen deel aan de voorronden, strijdend om acht plaatsen voor de finale die werd gehouden in Bath. In dezelfde periode was het aantal borden per match ingekrompen van 10 tot 8, om de kosten voor organisatie en deelnemende landen te drukken.
In het nieuwe millennium werd het format radicaal gewijzigd. Het is nu een 9-rondig Zwitsers toernooi met het format van de Schaakolympiade, met gescheiden competities voor vrouwenteams en mannenteams. In Göteborg in 2005, bestond de mannencompetitie uit 40 teams (inclusief Zweden B en Zweden C) en de vrouwencompetitie uit 26 teams (inclusief Zweden B). Iedere ronde werd er geschaakt aan 4 borden en teams bestonden uit 4 spelers plus een reservespeler.
Aanvankelijk werd er gespeeld om de Europacup, tegenwoordig zijn er gouden, zilveren en bronzen medailles voor de drie beste teams en ook prijzen voor verdienstelijke persoonlijke scores.
Vanaf het toernooi in 2003, in de Bulgaarse stad Plovdiv, was er een belangrijke verandering, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Er wordt vanaf toen gescoord op basis van matchpunten en niet meer op basis van partij-uitslagen. Alleen in het geval van gelijke scores geven partij-uitslagen nog de doorslag.