Franekeradeel (voor 1984)

**Franekeradeel**
Frjentsjeradiel
Voormalige gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
	;
Situering
Land	Nederland
Provincie	Friesland
Coördinaten	53° 9′ NB, 5° 33′ OL
Algemeen
Oppervlakte	60,40 km²
Inwoners ; (31 dec 1983)	4.101
Hoofdplaats	Tzum
Overig
CBS-code	0070
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Amsterdamse code	10404
Voormalige gemeente	? - 1984
Opgegaan in	Franekeradeel, Harlingen
Foto's
	Voormalig gemeentehuis (1983)
Portaal	Nederland

Franekeradeel (Fries: Frjentsjeradiel) was een gemeente en grietenij in de provincie Friesland. De gemeente is bij de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1984 samengevoegd met een deel van Barradeel en de toenmalige gemeente Franeker. Daarmee vormde het de gemeente Franekeradeel.^[3]^[4]

Geschiedenis

Franekeradeel was vanouds een grietenij: vanaf de 15e eeuw zijn namen van grietmannen bekend.^[5] Tijdens de Franse overheersing werd het grietmansambt tijdelijk opgeheven en in 1795 werden nieuwe besturen (municipaliteiten) gevormd. In 1811 werd het departement Friesland opgedeeld in negentig mairiën, bestuurd door een maire. In 1816 werd Franekeradeel opnieuw een grietenij, met onder andere Almenum en Tjum. Twee jaar later werd het wapen van Franekeradeel door de Hoge Raad bevestigd, dat is gebaseerd op het wapen van de vroeg-17e-eeuwse grietman Duco van Jongema. Na de invoering van de Gemeentewet (1851) werden alle Friese grietenijen omgevormd tot gemeenten.

Geografie

De gemeente bestond uit twee enclaves met een oppervlakte van 60,40 km² die ongeveer 4770 inwoners omvatte (1971). Hoewel de grootste plaats Tzum was, was het gemeentehuis in Franeker gevestigd (in de Martenastins).

Kernen

De gemeente had 11 dorpen. De Nederlandse namen waren de officiële. De plaatsnaamborden in de gemeente waren tweetalig met de Nederlandse naam boven de Friese.

Aantal inwoners per 1971:

Nederlandse naam	Friese naam	Inwoners^[6]
Tzum	Tsjom	765
Achlum	Achlum	570
Midlum	Mullum	470
Ried	Rie	365
Dongjum	Doanjum	230
Hitzum	Hitsum	210
Peins	Peins	205
Schalsum	Skalsum	200
Herbaijum	Hjerbeam	165
Zweins	Sweins	135
Boer	Boer	70