Den Ham
De Hamtoren
Locatie	Vleuten, Hamlaan 3
Algemeen
Bouwmateriaal	baksteen
Eigenaar	privé-bezit
Huidige functie	woning
Gebouwd in	circa 1260
Monumentale status	rijksmonument
Monumentnummer	37516
Bijzonderheden	ridderhofstad

De Hamtoren is het restant van kasteel Den Ham in het Utrechtse Vleuten. De toren ligt ten noorden van de spoorlijn Utrecht - Rotterdam aan een oude weg naar Harmelen.

Het voor het eerst in een oorkonde uit 1325^[1] vermelde kasteel is in eerste instantie als woontoren gebouwd. Vermoed wordt dat het rond 1260 is gebouwd waarbij strategisch voor een inham van de oude Rijnloop werd gekozen omdat het daarmee beter verdedigbaar werd. Met de toren kon de eigenaar macht uitoefenen op de omgeving.

Meermaals werd Den Ham inzet van strijd. In 1481 werd het gedeeltelijk verwoest, daarna werd het uitgebreid met onder meer een tweede toren. In 1536 erkenden de Staten van Utrecht het als ridderhofstad, de bewoners werden dan tot de Ridderschap toegelaten. In 1642 werd het poortgebouw dat toegang geeft tot Den Ham, verbouwd. Door huwelijk in 1711 kwam het kasteel in bezit van de familie Hacfort; het zou dat tot 1811 blijven.

Rond 1872 was het kasteel in vervallen toestand en werd het, op het fundament van de oorspronkelijke toren en de later toegevoegde toren na, afgebroken. Zo'n 100 jaar later werd de enige overgebleven toren gerestaureerd, en rond 2020 nogmaals. Bij die laatste restauratie is o.a. het aantal kinderbinten (vloerbalken) verhoogd naar het oorspronkelijk aangelegde aantal en zijn de gemakken (geveltoiletten in de muur) weer teruggeplaatst. Vandaag de dag is de toren privé-bezit en slechts hoogst zelden te bezichtigen.

De omgrachte toren heeft anderhalve meter dikke bakstenen muren van zo'n 27 meter hoog. Bovenop is onder meer een omloop aangebracht en de totale hoogte bedraagt circa 35 meter. Binnenin telt het zes verdiepingen en een kelder waarbij middeleeuwse balklagen bewaard zijn gebleven.

• 
  De ridderhofstad Den Ham in 1646-1647 afgebeeld vanuit het oosten door Roelant Roghman
• 
  Poortgebouw bij de toren
• 
  Wapen van Den Ham/ Utenham in een sluitsteen van het poortgebouw
• 
  Kroonglas in de toren

• Huis te Vleuten

• Dit kasteel op de website Nederlandse Middeleeuwse Kastelen
• Den Ham op Kastelen in Utrecht
• J.H. Huiting en J. Kamphuis, Den Ham, in: B. Olde Meierink, G. van Baaren en R.G. Bosch van Drakestein et al. (red.) (1995), Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Matrijs, Utrecht, blz. 225-230, ISBN 9035450728
• S. Krul et al. (red.) (2004), Achter Utrechtse gevels, aflevering 1, Waanders, Zwolle, blz. 10-15, ISBN 9040016747

Zie de categorie Den Ham (Vleuten) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.