Joseph Philippe Poelaert
Joseph Poelaert
Persoonsinformatie
Nationaliteit	België
Geboortedatum	21 maart 1817
Geboorteplaats	Brussel
Overlijdensdatum	3 november 1879
Overlijdensplaats	Brussel
Beroep	Architect
Werken
Belangrijke gebouwen	Alle te Brussel: • Justitiepaleis • Sint-Katelijnekerk • Koninklijke Kerk (Laken) • Congreskolom • Muntschouwburg
RKD-profiel
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

Joseph Philippe Poelaert (Brussel, 21 maart 1817 – aldaar, 3 november 1879) was een Belgisch architect die vooral bekend is voor zijn ontwerp van het Justitiepaleis in Brussel.

In de jaren 30 en 40 van de 19e eeuw, toen België net onafhankelijk geworden was voorzag Joseph Poelaert zijn vaderland al snel van architecturale symbolen. Die waren bestemd om in de hoofden van het publiek een indruk van oudheid en duurzaamheid te doen ontstaan, zoals de oude Europese landen voorheen hadden gedaan. De ontwerper greep daarvoor terug naar de antieke architectuur (Egypte, Byzantium, Griekenland enz.) of mengde verschillende stijlen tot een nieuw geheel. In die zin was hij een beoefenaar van het eclecticisme.

Gewaardeerd door koning Leopold I (1831-1865), werd hij belast met belangrijke projecten in Brussel, zoals de Sint-Katelijnekerk (1850-54), de Congreskolom (1850), de neogotische Koninklijke Kerk van Laken (1850-65) en de Muntschouwburg (1855).

Zijn belangrijkste bouwwerk blijft evenwel het Brusselse Justitiepaleis. Hij was bezig met de opdracht vanaf 1860 en overzag de gigantische werf van 1866 tot zijn dood (vier jaar vóór de afwerking). De Brusselaars die in de Marollen woonden noemden hem Skieven Architek, later de naam van een plaatselijk café. De scheldnaam, in standaardnederlands 'scheve architect', is wellicht een verbastering van de titel Chief Architect (waarmee Engelse medewerkers hem aanspraken tijdens de bouwwerken).

Zijn arbeid aan de plannen van het gerechtshof is met veel mythes en romantische verhalen omgeven. Zo beweert men dat de ontwerper zijn plannen meenam in zijn graf, dat hij al zijn plannen bleef hertekenen, dat hij niet de eerste keus was als ontwerper voor deze gigantische opdracht en dat hij er ten slotte aan ten onder ging.

Bij de grootschalige restauratie van het complex in de jaren 1970, werden in de kelder 800 bouwtekeningen teruggevonden van het gebouw. De Regie der Gebouwen maakte deze over aan het Rijksarchief te Brussel. Enkele plannen werden gedigitaliseerd en via het internet ontsloten voor het publiek.

Het plein aan de voet van het Justitiepaleis is, naar hem, het Poelaertplein genoemd.

Joseph Poelaert, trouwde toen hij 42 jaar was, op 25 augustus 1859 in Brussel, met Léonie Toussaint, 19 jaar oud, geboren in Elsene op 30 maart 1840 en gestorven in Brussel op 23 juli 1912, dochter van Joseph Ferdinand Toussaint, notaris in Brussel en oud volksvertegenwoordiger en van Philippine Anne Catherine Joséphine Kuhne. Ze was ook de zus van Fritz Toussaint, kunstschilder en van Jules Toussaint.

Poelaert was bezig met tal van grote projecten tegelijk (data geven de jaren waarin hij er zelf bij betrokken was):

• Rouppefontein op het Rouppeplein in Brussel, 1846-48
• Congreskolom in Brussel, 1850-59
• Sint-Katelijnekerk in Brussel, 1850-54
• Koninklijke Kerk in Laken, 1850-65
• Reconstructie van de Muntschouwburg en creatie van de grote zaal, 1855
• Kasteel La Closière van de familie Boch in La Louvière, 1857-62
• Justitiepaleis in Brussel, 1860-79

• 
  Congreskolom
• 
  Sint-Katelijnekerk (Brussel)
• 
  Koninklijke Kerk (Laken)
• 
  Kasteel La Closière (La Louvière)
• 
  Justitiepaleis (Brussel)

• Poelaertstichting

• Regie der Gebouwen. Bouwplannen Justitiepaleis

• Edmond MARCHAL, Joseph Poelaert, in: Biographie nationale de Belgique, T. XVII, Brussel, 1903.
• Victor G. MARTINY e. a., Poelaert en zijn tijd, Catalogus, Brussel, 1980.
• Poelaert, Joseph (1817-1879), in: P.F. STATE, Historical dictionary of Brussels, Lanham - Toronto - Oxford, 2004. 241.
• Joris SNAET, Het Justitiepaleis van Brussel, in: M&L, 2011.

Zie de categorie Joseph Poelaert van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.