De kardinaal-protodiaken is de kardinaal met de langste staat van dienst binnen de orde van kardinaal-diakens. Na afloop van een conclaaf maakt hij de verkiezing van de nieuwe paus bekend vanaf de buitenloggia van de Sint-Pietersbasiliek in Vaticaanstad (Zie: Habemus Papam).

Bij de daaropvolgende pauskroning was het de kardinaal-protodiaken die de paus het pallium oplegde en hem kroonde met de tiara; sinds de ambtsaanvaarding van paus Johannes Paulus I in 1978 wordt de kroning niet meer uitgevoerd.

Indien de kardinaal-protodiaken niet in staat is de bij het ambt behorende rituelen uit te voeren - bijvoorbeeld door ziekte - dan wordt zijn taak (veelal) waargenomen door de op een na langstzittende kardinaal-diaken. Deze procedure wordt ook gevolgd, wanneer de protodiaken zelf tot paus gekozen wordt, wat in de geschiedenis vijf maal is voorgekomen, namelijk in

• 1277: Giovanni Gaetano Orsini, gekozen tot paus Nicolaas III
• 1285: Giacomo Savelli, gekozen tot paus Honorius IV
• 1370: Pierre Roger de Beaufort, gekozen tot paus Gregorius XI
• 1503: Francesco Todeschini-Piccolomini, gekozen tot paus Pius III
• 1513: Giovanni de' Medici, gekozen tot paus Leo X

De huidige kardinaal-protodiaken is Dominique Mamberti.

Hoofdartikel Lijst van kardinaal-protodiakens

• Lijst van kardinaal-protodiakens