Megantereon Fossiel voorkomen: Laat-Mioceen tot Vroeg-Pleistoceen
Megantereon cultridens
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Onderklasse: Theria Infraklasse: Eutheria (Placentadieren) Orde: Carnivora Familie: Felidae Onderfamilie: Machairodontinae
Geslacht
Megantereon Croizet & Jobert, 1828
M. cultridens † Cuvier 1824 M. eurynodon † Ewer 1955 M. falconeri † Pomel 1853 M. gracilis † Broom & Schepers 1946 M. hesperus † Gazin 1933 M. inexpectatus † Teilhard de Chardin 1939 M. megantereon † Croizet & Jobert 1828 M. nihowanensis † Teilhard de Chardin & Piveteau 1930 M. whitei † Broom 1937
Skelet van Megantereon cultridens
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Megantereon op Wikispecies
Portaal    Biologie Zoogdieren

Megantereon^[1][2][3] is een geslacht van uitgestorven sabeltandkatten (Machairodontinae) uit het Plioceen en Pleistoceen. Het wordt ook wel de 'Europese sabeltandkat' genoemd, wat op twee manieren misleidend is, omdat het niet beperkt was tot Europa en andere sabeltandkatten die dit continent bewoonden. Overblijfselen zijn gevonden in Afrika, Europa, Azië en Noord-Amerika.

Over het algemeen leek deze honderdtwintig centimeter lange sabeltandkat op zijn afstammeling, de Amerikaanse Smilodon. Megantereon was echter lang niet zo groot. In Senèze, een gehucht nabij Brioude in Frankrijk, werd naast een goed bewaard gebleven skelet van Homotherium ook een compleet skelet van Megantereon teruggevonden. Dit dier had een schouderhoogte van ongeveer zeventig centimeter en ongeveer de grootte van een huidige jaguar. De botten waren echter nog groter, wat een zeer gespierde bouw suggereert. De voorpoten waren even groot als die van de leeuw van vandaag, de achterpoten waren relatief zwakker, wat een aflopende achterlijn veroorzaakte. Megantereon had bijzonder opvallende, flapachtige tanden op de onderkaak, die waarschijnlijk de lange, dolkachtige hoektanden zouden moeten beschermen. Megantereon had een korte staart, vergelijkbaar met de lynx van vandaag.

De grootste vormen van het geslacht leefden in India en werden geschat op ongeveer negentig tot honderdvijftig kilogram, met een gemiddeld gewicht van ongeveer honderdtwintig kilogram. Middelgrote megantereonen zijn bekend uit de rest van Eurazië en het Plioceen van Europa. De kleinste vormen komen uit Noord-Amerika, Afrika en het lagere Pleistoceen van Europa en werden eerder geschat op slechts ongeveer vijfenvijftig tot zeventig kilogram. Deze schattingen waren echter gebaseerd op een vergelijking van de grootte van de hoektanden met die van de hedendaagse katten. Aan de andere kant, als je het lichaamsskelet gebruikt als vergelijkingsbasis, krijg je aanzienlijk hogere schattingen. Daarom wogen zelfs kleinere vormen van Megantereon ongeveer honderd kilogram. In overeenstemming met deze bevindingen wordt Megantereon van het lagere Pleistoceen van Europa gegeven in recente publicaties met ongeveer honderd tot honderdzestig kilogram. Grote vormen waren mogelijk nog zwaarder.

De manier van leven is moeilijk te reconstrueren vanwege het slechte fossielenbestand. Grotere hoefdieren, paarden of jongeren van neushoorns en olifanten worden in Europa als potentiële prooi beschouwd. Met zijn dolkachtige tanden doodde hij dieren met een dikke huid, die deel uitmaakten van hun habitat. Net als de leeuw, jaagden ze hun prooi op, trokken het dier naar de grond en sloegen de slagtanden in diens nek, waardoor het dier veel bloedverlies leed en in shock geraakte, met de dood tot gevolg.

Tot voor kort werd gedacht dat Megantereon ongeveer 4 tot 5 miljoen jaar geleden voor het eerst in Noord-Amerika verscheen en van daaruit de Oude Wereld bereikte, waar de soort 3 tot 3,5 miljoen jaar geleden voor het eerst werd ontdekt in Afrika. Recente vondsten uit Afrika, die waarschijnlijk Megantereon vertegenwoordigen, zijn echter significant ouder met respectievelijk 5,7 en 7 miljoen jaar. De nieuwe vondsten spreken daarom voor een oorsprong van het geslacht in het Laat-Mioceen van Afrika. In Noord-Amerika is de beruchte sabeltandtijger Smilodon uit Megantereon voortgekomen. Terwijl Smilodon echter pas aan het einde van het Pleistoceen verdween, stierf Megantereon uit in het Midden-Pleistoceen. In Oost-Afrika zijn de meest recente vondsten ongeveer 1,5 miljoen jaar oud, uit Zuid-Afrika wordt het gedocumenteerd door de Elandsfontein-vindplaats, die gedateerd is tussen 700.000 en 400.000 jaar oud. Een vondst van de ondermaat van Thüringer laat zien dat deze kat 900.000 jaar geleden in Midden-Europa leefde. Dit is het laatste bewijs van Megantereon in Europa. Megantereon overleefde tot ongeveer 500.000 jaar geleden in Azië, waar het geslacht samen met Homo erectus verscheen op de bekende Chinese plaats Zhoukoudian.

Het is niet helemaal duidelijk of Megantereon een meervoudige soort of een enkele soort was. De tot dusver gevonden Euraziatische en Afrikaanse vormen lijken vrijwel zeker tot de soort Meganteron cultridens te behoren. Dit kan voor de Amerikaanse soort niet met zekerheid worden gezegd, aangezien de meeste vondsten hier zeer onvolledig zijn. Vanwege de extreme verschillen in grootte en verschillende kenmerken in de tandconstructie van verschillende regio's en tijdperken, werden echter drie onafhankelijke typen voorgesteld. Megantereon cultridens uit Noord-Amerika, Azië en het Europese Plioceen, Megantereon whitei uit Afrika en het Europese Neder-Pleistoceen en Megantereon falconeri uit India.

Resten van dit dier werden gevonden in Zuid-Afrika, India, Frankrijk en Texas.

Interne fylogenie van Machairodontinae volgens Piras et al. 2018