Zie Olomouc (doorverwijspagina) voor andere betekenissen van Olomouc.

Olomouc
Olmütz

Statutaire stad in Tsjechië
Situering
Regio (kraj)	Olomouc
District (okres)	Olomouc
Coördinaten	49° 35′ NB, 17° 15′ OL
Algemeen
Oppervlakte	103,36 km²
Inwoners (2018)	100.494[1]
Politiek
Burgemeester	Miroslav Žbánek
Overig
Postcode(s)	771 00 - 779 00
Netnummer(s)	(+420) 585
Gemeentenummer	500496
Website	http://www.olomouc.eu/
Foto's
Portaal    Tsjechië

Olomouc ([ˈɔlɔmoʊ̯ts]^?; Duits: Olmütz en Hanna: Olomóc en Holomóc) is een Moravische statutaire stad in Tsjechië, gelegen aan de rivier de Morava, ongeveer 75 km ten noordoosten van Brno en 200 km (hemelsbreed) ten oosten van Praag. Olomouc was de hoofdstad van Moravië, totdat Brno in 1640 die positie overnam. De stad is hoofdstad van de bestuurlijke regio Olomouc. Olomouc heeft een oude universiteit, de Palacký-Universiteit, met een van de grootste vakgroepen Neerlandistiek in Centraal- en Oost-Europa.^[bron?] Het is de zetel van een aartsbisschop.

De oorsprong van de naam Olomouc is etymologisch onduidelijk. Soms wordt de naam opgedeeld in Olo-mouc, waarbij de betekenis het tweede deel zou kunnen samenhangen met het Oudtsjechische werkwoord mútit, rumoerig zijn of lawaai maken. In namen van personen en plaatsen komen afgeleide vormen van dit werkwoord voor zoals bijvoorbeeld: Mutimír, Moutnice of Mutná. Het eerste deel zou kunnen zijn afgeleid van het hypothetische Protoslavische woord *ol, bier (gerelateerd aan het Engelse woord ale).

Een alternatieve theorie over de herkomst van de naam is dat deze is afgeleid van de hypothetische naam Olomút met het bezittelijke achtervoegsel -јь dat langzaam tot een -c verbasterd zou zijn. De naam zou dorp (in eigendom) van Olomút betekenen en is analoog aan die van, bijvoorbeeld, Bolelouc. De naam Olomút is niet bewezen en is in Slavische talen vreemd. Verklaringen die hiervoor worden gegeven zijn dat de naam van West-Europese (Alamud, Aulomot) of Latijnse (Juliomontium) afkomst is; geen van allen is echter algemeen aanvaard.

Een andere verklaring voor de naam is dat deze kale berg zou betekenen, afgeleid van de Oudtsjechische woorden holy (kaal) en mauc (berg).

In de spreektaal komt ook de namen Olmík en Olm voor. Voor zover bekend komen deze vormen pas voor sinds de 20e eeuw.

Olomouc heeft als bijnamen Metropole Hané en hanácký Oxford.^[2] Beide zijn verwijzingen naar de ligging van de stad in de streek Hanna. In vergelijking tot de op een na grootste stad in de streek, Přerov, is Olomouc ongeveer twee keer zo groot, wat de bijnaam metropool verklaart. De bijnaam Oxford is een verwijzing naar de haar status als universiteitsstad.^[bron?] De bijnaam Moravisch Salzburg is een verwijzing naar het belang dat Olomouc droeg in Moravië als centrum van het katholicisme.^[3]

Aangrenzende gemeenten
Příkazy, Skrbeň, Křelov-Břuchotín		Horka nad Moravou, Bohuňovice, Hlušovice		Samotišky, Tovéř, Hlubočky
Drahanovice, Těšetice, Ústín				Velká Bystřice, Přáslavice, Doloplazy, Daskabát
Olšany, Lutín, Hněvotín		Bystročice, Kožušany-Tážaly, Grygov, Blatec		Velký Týnec, Krčmaň, Svésedlice

Olomouc ligt centraal in het oostelijk deel Tsjechië, in de historische regio Moravië. De oostelijke grens ligt op ongeveer 110 kilometer afstand van de stad, de zuidelijke en noordelijke beide op circa 80 kilometer. De westelijke grens tussen Bohemen en Moravië ligt op 60 kilometer van Olomouc.

Olomouc ligt in de vlakte rond de rivier de Morava, hemelsbreed 110 kilometer voordat deze rivier samenkomt met de rivier Thaya (niet veel later mondt de Morava uit in de Donau). In de stad monden de Bystřice, de Mlýnský potok en de Trušovický potok uit in de Morava. Tussen Mohelnice en Olomouc bevindt zich het Chráněná krajinná oblast Litovelské Pomoraví, een beschermd natuurgebied langs de Morava.

Het hoogteverschil in de stad is groot: in het zuiden ligt de stad op 208 meter boven de zeespiegel, terwijl dat in het noordoosten al 420 meter is.

Zie ook: Velká Olomouc

De gemeente Olomouc bestaat uit 26 stadsdelen, die tegelijkertijd ook kadastrale gemeenten zijn. De stadsdelen komen grotendeels overeen met de oorspronkelijke historische gemeenten, maar in sommige gevallen wijken de grenzen hier soms van af. Sommige stadsdelen zijn verder opgedeeld in Basis-residentie-eenheden (Základní sídelní jednotky). De gemeenten Křelov-Břuchotín (van 1975 tot 1994), Bystrovany (1975-1993) en Samotišky (1974-1994) zijn onderdeel geweest van de gemeente Olomouc.

Sinds 2007 is Olomouc ingedeeld in 27 commisiegebieden (komise městských části). Deze comissiegebieden komen gedeeltelijk overeen met de kadastrale gemeenten en zijn bedoeld om oplossingen te formuleren voor problemen in de desbetreffende comissiegebieden.

De gemiddelde temperatuur in Olomouc ligt in januari tussen −4 en −2 °C. In juli is dat tussen 15 en 19 °C. Jaarlijks valt er tussen 600 en 1100 mm neerslag. Mede door zware regenval en smeltende sneeuw vanuit de bergen kreeg een groot deel van Olomouc begin april 2006 te maken met overstromingen.

Op 31 december 2003 telde de stad 101.268 inwoners, van wie 47.806 mannen en 53.462 vrouwen. Twee derde van de bevolking is tussen de 15 en 59 jaar oud. Zo'n 10% is student.

In 2002 was 10,8% van de bevolking van de stad werkloos. In 1996 was dat nog maar 4,8%. Eind jaren negentig is dat percentage gestegen tot 11,6%. In 2002 lag het gemiddelde inkomen in de regio Olomouc rond de 15.000 kronen (ongeveer € 480) per maand. Dat is iets lager dan het gemiddelde maandinkomen in Tsjechië op dat moment, dat toen rond de 17.000 kronen (ongeveer € 550) lag.

Volgens een legende is Olomouc gebouwd op de plek waar in de Romeinse keizertijd een fort werd gebouwd, Iuliomontium (Mons Julii of berg van Julius) geheten naar Julius Caesar, en later verbasterd tot Olomouc. Tijdens archeologische opgravingen zijn rond Olomouc resten gevonden van een Romeins kamp ten tijde van de oorlog tegen de Germaanse stam die Bohemen en Moravië bewoonde, de Marcomannen, in de tweede helft van de 2e eeuw. In de Middeleeuwen kreeg de stad de in die tijd gebruikelijke Latijnse titel SPQO. Deze vier letters staan voor Senatus Populusque Olomouci, "Senaat en Volk van Olomouc". Dit is afgeleid van het Romeinse motto SPQR. De letters SPQO staan ook op de vlag van de stad en de vlag van de regio Olomouc.

Vanaf de 7de eeuw vestigden zich Slavische stammen in dit gebied. In 9de eeuw bestond ter plaatse een handelsnederzetting. Als stadsvestiging werd ze in 1017 aangeduid met de titel van koninklijke stad, als een bezit van de Boheemse koningen, die Moravië hadden ingelijfd bij hun rijk. In 1078 werd het Hradiskoklooster gesticht. Vestiging van handelaren en handwerkers uit Midden-Duitsland en vooral Silezië maakte het mogelijk dat de stad in 1239 autonome bestuursinstellingen kreeg onder Duits (Maagdenburger) stadsrecht. Deze, nu Olmütz genoemde, stad werd hoofdstad van het markgraafschap Moravië en zetel van het Moravische bisdom.

Tijdens de Hussietenrevolutie in de vroege 15de eeuw koos de stad positie tegenover Praag en de religieuze Tsjechische revolutionairen, Ze bleef trouw aan Rome en werd sinds 1566 een centrum van de contrareformatie met een Jezuïetenopleiding, die later een universiteit zou worden (de voorloper van de Palacký-Universiteit Olomouc die tegenwoordig onderwijs aan zo'n 17.500 studenten biedt).

Tijdens de Dertigjarige Oorlog werd de stad als steun van de Habsburgse macht herhaaldelijk belegerd en was ze tussen 1642 en 1650 door Zweedse troepen bezet, die haar deels verwoestten en grotendeels ontvolkten. Ze moest haar bestuurlijke functie aan Brünn afstaan, maar bleef wel kerkelijk centrum. De stadsbevolking zou daarna weer toenemen tot 30.000 inwoners, en dat zou het hoogste inwoneraantal blijven tot na de Tweede Wereldoorlog. Olmütz was daarmee in grootte de derde stad (na Praag en Breslau (na 1945 Wroclaw)) in de gebieden onder de Boheems-Habsburgse kroon.

In de 17de en 18de eeuw versterkten het Habsburgse bestuur en de Contrareformatie het Duits-culturele karakter van de stad. Omdat Olmütz strategisch was gelegen tussen Oostenrijk en het sinds 1721 Pruisische Silezië werden rondom de stad vestingwerken aangelegd. In 1758 trachten de Pruisen tijdens het