Oostenrijks-Hongaarse Leger
Middelgroot wapen van Oostenrijk-Hongarije tussen 1915 en 1918
Land	Oostenrijk-Hongarije
Onderdeel van	Oostenrijks-Hongaarse Strijdkrachten
Type	Leger
Aantal	7.800.000 in circa 1917

Het Oostenrijks-Hongaarse leger (Duits: Kaiserlich und königliche Armee, Hongaars: Császári és Királyi hadsereg), was de landmacht van de Dubbelmonarchie (1867 - 1918). De officiële benaming was Keizerlijk en Koninklijk Leger.

Het Oostenrijks-Hongaarse leger (landmacht) bestond uit drie onderdelen:

• Een gezamenlijk leger (gerekruteerde mannen uit alle delen van het rijk);
• De Landwehr van Oostenrijk (gerekruteerde mannen uit Cisleithanië);
• De Honvédség van Hongarije (gerekruteerde mannen uit Transleithanië)

Het Oostenrijks-Hongaarse leger werd in 1867 gevormd en was de opvolger van het in 1806 gestichte Oostenrijkse leger (als opvolger van het leger van het Heilige Roomse Rijk). Tot 1867 bestond er dus geen Oostenrijks-Hongaars leger, maar alleen een Oostenrijks leger. Als gevolg van de Ausgleich van dat jaar kwam de zogenaamde Dubbelmonarchie tot stand en werd Hongarije een zelfstandig koninkrijk. Er was sindsdien sprake van een Oostenrijks-Hongaars leger bestaande uit een gezamenlijk leger (de hoofdmacht) en twee territoriale legers. De commandotaal van het gezamenlijke leger, met rekruten uit alle delen van het leger, was Duits en werd voornamelijke geleid door Duits-Oostenrijkse officieren. Dit tot chagrijn van veel Hongaarse politici, die om die reden de Honvédség, het territoriale leger van het koninkrijk Hongarije, geleid door Magyaren, bevoordeelden, met als gevolg dat het Hongaarse parlement weinig geld overhad voor het gezamenlijke leger. In een later stadium bleek het Oostenrijkse parlement (Rijksraad) ook vaak te bezuinigen op de legeruitgaven, hetgeen leidde tot een - in vergelijking met bondgenoot Duitsland - relatief verouderd en verzwakt leger.

Het infanterieuniform van een Oostenrijks-Hongaars militair was lange tijd wit, maar werd later door donkerblauw, terwijl bij de legerhervorming van 1909 dit uniform op zijn beurt werd veranderd door een grijs uniform, dat tot aan het einde van de dubbelmonarchie in 1918 in gebruik bleef. Een Oostenrijks-Hongaars soldaat droeg aanvankelijk geen helm (geïntroduceerd tijdens de Eerste Wereldoorlog^[1]), maar een legerpet.

In juli 1914, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, bestond het gezamenlijke leger uit vier regimenten en de territoriale legers (Landwehr en Honvédség) beide uit drie regimenten. Bij de mobilisatie werden er 3,35 miljoen mannen onder de wapenen geroepen (inclusief een aantal reserve-eenheden en de dienstplichtigen), die echter in een aantal gevallen niet over goede wapens of uniformen beschikten.

De opperbevelhebber van het leger was de 84 jaar oude keizer Frans Jozef I, die gezien zijn leeftijd deze taak niet op zich kon nemen. Het oppercommando van het leger kwam aan generaal-veldmaarschalk aartshertog Frederik, hertog van Teschen. De hertog van Teschen stond bekend als een gedegen bevelhebber. De chef van de generale staf was de machtige generaal Franz Freiherr Conrad von Hötzendorf, die veel politieke invloed bezat en voorstander was van een korte aanvalsoorlog tegen Servië. Conrad von Hötzendorf was een tacticus en een kundig strateeg en aartshertog Frederik gaf hem om die reden veel vrijheid. Na de dood van de oude keizer in 1916 nam de nieuwe keizer, Karel I het opperbevel van de aartshertog Frederik over. Zijn nieuwe staf-chef werd generaal Arthur Freiherr Arz von Straußenburg. Generaal Arz was, anders dan Conrad von Hötzendorf, geen politicus en hield uitsluitend bezig met militaire taken.

• 30.000 officieren
• 410.000 lagere officieren en militairen
• 87.000 paarden (schatting)
• 1.200 kanonnen

k. und k. regimenten

• 16 korpsen
• 49 infanteriedivisies - 76 infanteriebrigades - 14 bereden brigades
• 8 cavaleriedivisies - 16 cavaleriebrigades
• 102 infanterieregimenten (vier bataljons per regiment) - 4 Bosnisch-Herzegowijnse (Bosnisch-Hercegowinische) infanterieregimenten (elk vier bataljons)
• 4 keizerlijk Tiroolse jagerregimenten (Tiroler Kaiserjäger) (elk vier bataljons)
• 32 jagerbataljons (Feldjäger) - 1 Bosnisch-Herzegowijnse Jagerbataljons (Bosnisch-Hercegowinisches Feldjäger Bataillon)
• 42 veldartillerieregimenten (Feldkanonen-Regimenter) - 14 veldhouwitserregimenten (Feldhaubitz-Regimenter)
• 11 bereden artilleriebataljondivisies - 14 zware-houwitserdivisies
• 11 bergartillerieregimenten (Gebirgsartillerie Regimenter)
• 6 vestingartillerieregimenten (Festungsartillerie Regimenter) - 8 onafhankelijke vestingartilletiebataljons (selbst. Festungsartillerie Bataillone)

15 Regimenten Dragonders (Dragoner) - 16 Regimenten Huzaren (Husaren) - 11 Regiments Lanciers (Ulanen)

• 16 transportbataljons (Spoorwegen)
• 23 pionierbataljons (Sappeure/Pioniere) - 1 brugconstructiebataljon (Brücken Bataillon) - 1 spoorwegregiment (Eisenbahn-Regiment) - 1 telegrafieregiment (Telegraphen-Regiment)

k.k. Landwehr

• 35 Landweer infanterieregimenten - elk regiment 3 bataljons (Landwehr Infanterie-Regimenter)
• 6 Landweer lancierregimenten
• 8 Landweer veldartillerieregimenten (Feldkanonen) - 8 Landweer Veldhouwitser Bataljons (Feldhaubitz)

Bereden Infanterie bestaande uit de volgende onderdelen:

• 2 berginfanterieregimenten der Landweer (Gebirgsinfanterie-Regimenter) No. 4 en No. 27
• 3 Tirolse fuseliersregimenten (Tiroler Landesschützen Regimenter) - In januari 1917 verkregen deze regimenten de naam Kaiserschützen.
• 1 bereden Tirols fuseliersregiment (Reitende Tiroler Landesschützen)
• 1 bereden Dalmatisch fuseliersbataljon (Reitende Dalmatiner Landesschützen)

k.u. Honvéd

• 6 k.u. Honvéd Landweerdistricten (Distrikte)
• 2 k.u. Honvéd Infanteriedivisies (Infanterie Truppendivisionen)
• 2 k.u. Honvéd Cavaleriedivisies (Kavallerie Truppendivisionen)
• 4 k.u. Honvéd Infanteriebrigades (Infanteriebrigaden) - 12 onafhankelijke k.u. Honvéd infanteriebrigades
• 4 k.u. Honvéd cavaleriebrigades (Kavalleriebrigaden)
• 32 Honvéd infanterieregimenten (Infanterie-Regimenter)
• 10 Honvéd regimenten der Huzaren (Husaren-Regimenter)
• 8 Honvéd veldartillerieregimenten (Feldkanonen Regimenter) - 1 Honvéd bereden artillerieafdeling (Reitende Artillerie Abteilung)

Infanterie	Cavalerie	Artillerie	Jagers	Rang- insignes	Rang- insignes bereden jagers
Soldaten
Infanterist / Honvéd (Hongaars) (Soldaat)	Dragoner Husar Ulan	Kanonier	Jäger
Gefreiter / Őrvezető (Hongaars) (Soldaat 1ste klasse)	Gefreiter	Vormeister Főtűzer	Patrouillenführer Járőrvezető
Lage officieren
Korporal / Tizedes (Hongaars) kapral (Pools) (Korporaal)	Korporal	Geschütz-Vormeister	Unterjäger
Zugsführer / Szakaszvezető (Hongaars) (Sergeant)	Zugsführer	Zugsführer	Zugsführer
Feldwebel / Őrmester (Hongaars) (Wachtmeester)	Wachtmeister	Feuerwerker	Oberjäger
Kadett-Feldwebel / Kadétőrmester Hadapród) (Kadet-sergeant, sinds 1908 kadet)	Kadett-Wachtmeister (Kadett)	Kadett-Feuerwerker (Kadett)	Kadett-Oberjäger (Kadett)
Stabs-Feldwebel / Törzsőrmester (Sergeant-majoor sinds 1913 - insignes tot 1914)	Stabs-Wachtmeister	Stabs-Feuerwerker	Stabs-Oberjäger
Stabs-Feldwebel / Törzsőrmester (Sergeant-majoor, insignes na 1914)	Stabs-Wachtmeister	Stabs-Feuerwerker	Stabs-Oberjäger
Offiziersstellvertreter (sinds 6 juni 1915) / Tiszthelyettes (Plaatsvervangend officier)	Offiziersstellvertreter	Offiziersstellvertreter	Offiziersstellvertreter
Kandidaat-officieren
Kadett-Offiziersstellvertreter Hadapród-Tiszthelyettes (Kadet-plaatsvervangend officier) (tot 1908)	Kadett-Offiziersstellvertreter	Kadett-Offiziersstellvertreter	Kadett-Offiziersstellvertreter
Fähnrich (vanaf 1908) / Zászlós (Officierskandidaat (vaandrig)) (sinds 1908)	Fähnrich	Fähnrich	Fähnrich
Lagere officieren
Leutnant / Hadnagy (Tweede luitenant)	Leutnant	Leutnant	Leutnant
Oberleutnant / Főhadnagy (Eerste luitenant)	Oberleutnant	Oberleutnant	Oberleutnant
Kapiteins
Hauptmann / Százados (Kapitein)	Rittmeister	Hauptmann	Hauptmann
Stafofficieren
Major / Őrnagy (Majoor)	Major	Major	Major
Oberstleutnant / Alezredes (Luitenant-kolonel)	Oberstleutnant	Oberstleutnant	Oberstleutnant
Oberst / Ezredes (Kolonel)	Oberst	Oberst	Oberst
Generaals
Generalmajor / Vezérőrnagy (Brigadegeneraal)
Feldmarschalleutnant / Táborhadnagy (Generaal-majoor/Brigadegeneraal)
General der Infanterie Gyalogsági tábornok (Generaal der infanterie)	General der Kavallerie Lovassági tábornok (Generaal der infanterie)	Feldzeugmeister / Táborszernagy (Generaal der artillerie)
Generaloberst / Vezérezredes (Kolonel-generaal) (sinds 1915)
Feldmarschall / Tábornagy (Veldmaarschalk)

Opperbevelhebber		Periode
	keizer Frans Jozef I van Oostenrijk	1867 - 1916
	keizer Karel I van Oostenrijk	1916 - 1918

Armeekommandant		Periode
	aartshertog Albrecht van Oostenrijk, hertog van Teschen	1867 - 1869
	keizer Frans Jozef I van Oostenrijk	1869 - 1914
	aartshertog Frederik van Oostenrijk, hertog van Teschen	1914 - 1917
	keizer Karel I van Oostenrijk	1917 - 1918
	Hermann Kövess von Kövesshaza[2]	1918

• Oostenrijk-Hongarije
• Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine

• István Deák, Beyond Nationalism. A Social and Political History of the Habsburg Officer Corps, 1848-1918, 1990. ISBN 9780195045055
• Gunther E. Rothenberg, The Army of Francis Joseph, 1999. ISBN 9781557531452

• (nl) Forum Eerste Wereldoorlog - Leger Oostenrijk-Hongarije tijdens de Eerste Wereldoorlog
• (en) Austro-Hungarian Army - Uitgebreide website over het Oostenrijks-Hongaarse leger
• (de) Die k.k. bzw. k.u.k. Generalität 1816-1918 - Overzicht van alle Oostenrijkse en Oostenrijks-Hongaarse generaals in de oeriode 1816 - 1918