Zweden

Zweden, officieel het Koninkrijk Zweden (Zweeds: Konungariket Sverige), is een land in Scandinavië in Noord-Europa. Het wordt omringd door Noorwegen in het westen en noorden, Finland in het noordoosten, de Botnische Golf in het oosten, de Oostzee in het zuidoosten en het zuiden en het Skagerrak en het Kattegat in het zuidwesten. In de Oostzee liggen de eilanden Öland en Gotland die ook tot Zweden behoren. De hoofdstad en tevens grootste stad is Stockholm.

Het land heeft een oppervlakte van 450.000 km² en 9.059.651 inwoners (2009). Met 82% vormen de Zweden de grootste bevolkingsgroep van het land. De staat Zweden is ontstaan in de middeleeuwen en groeide in de vroegmoderne tijd uit tot grootmacht, die onder meer delen van de tegenwoordige Baltische staten, Finland en het Heilige Roomse Rijk omvatte. In de achttiende, negentiende en aan het begin van de twintigste eeuw werd echter veel gebied verloren. Sinds 1814, toen het land Noorwegen annexeerde en hiermee bijna een eeuw lang een personele unie vormde, is Zweden niet meer in oorlog geweest.

Geschiedenis

De Zweden zijn een in de middeleeuwen ontstaan volk, door het samengaan van de Gauten en de Svear. De benaming voor Zweden is afgeleid van die laatste stam.

Na het verval van het tijdperk van de Vikingen vormde Zweden samen met Denemarken en Noorwegen de Unie van Kalmar (Finland was toentertijd een onderdeel van Zweden). Zweden verliet de Unie aan het begin van de 16e eeuw, en verkeerde vele jaren bijna permanent in staat van oorlog met zijn buren. Het nog altijd met Noorwegen verenigde Denemarken kon met name het verlaten van de Unie door Zweden niet accepteren. Denemarken verloor echter aan macht en Zweden veroverde Skåne, Blekinge en Halland.

In de 17e en 18e eeuw kende Zweden zijn Gouden Eeuw en werd het grondgebied met wapengeweld uitgebreid. In die tijd was Zweden twee keer zo groot als nu, en omvatte naast Finland ook grote delen van de Baltische staten en delen van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Naties, zoals grote delen van Pommeren, Wismar en Bremen-Verden. Binnen een eeuw gingen deze gebieden weer verloren, en Finland ging over naar de Russische tsaar. De oorzaak hiervan was de Grote Noordse Oorlog (1700 - 1721).

Dank zij een politiek van strikte neutraliteit is Zweden sinds 1814 niet meer in oorlog geweest. Deze politiek is ook de reden dat Zweden geen lid is van de NAVO. Toch speelde Zweden in de Tweede Wereldoorlog een dubieuze rol: men leverde ijzererts aan nazi-Duitsland. Ook stond Zweden troepenvervoer toe aan de Duitsers, wat er toe leidde dat Noorse verzetsstrijders ook in Zweden opgepakt konden worden.

In de 19e eeuw was Zweden een van de armste landen in Europa, met veel alcoholmisbruik. In deze tijd emigreerde een aanzienlijk deel van de bevolking naar de Verenigde Staten waar nu nog veel Amerikanen op Zweedse voorouders kunnen wijzen.

Door technische verbeteringen in transport werd het land in staat gesteld om natuurlijke hulpbronnen in verschillende delen van het land goed te gebruiken, met name hout uit de uitgestrekte bossen en ijzererts uit Kiruna en Malmberget. Dit vormde de basis voor de verzorgingsstaat zoals die zich in het begin van de 20e eeuw vormde.

Zweden is sinds 1995 lid van de Europese Unie. Sinds 19 september 1973 is Karel XVI Gustaaf koning van Zweden.

Geografie

Zweden is het grootste land van Scandinavië; het is 11 keer zo groot als Nederland en 15 keer zo groot als België.

Het land is voor het grootste deel bedekt met uitgestrekte naaldbossen, met name in het noordelijk deel van het land. Het zuidelijk en oostelijk deel is vlak tot glooiend, waarbij de binnenlanden die aan Noorwegen grenzen, steeds meer reliëf vertonen en in het Scandinavisch Hoogland overgaan. Het hoogste punt van Zweden is de Kebnekaise met 2114 m.

Het land is bezaaid met meren, circa 96.000. De twee grootste liggen in het zuiden: het Vättermeer (Zweeds Vättern) en het Vänermeer (Zweeds Vänern), het grootste meer van Zweden. De langste rivier van Zweden is de Göta älv. Enkele grote eilanden zijn Gotland, Öland, Orust, Hisingen en Värmdön.

Cultureel, geografisch en historisch wordt Zweden opgedeeld in drie landsdelen, die op hun beurt in 25 zogeheten landschappen zijn onderverdeeld: Norrland, met de landschappen Ångermanland, Gästrikland, Hälsingland, Härjedalen, Jämtland, Lapland, Medelpad, Norrbotten en Västerbotten; Svealand met de landschappen Dalarna, Närke, Södermanland, Uppland, Värmland en Västmanland; Götaland, met de landschappen Blekinge, Bohuslän, Dalsland, Gotland, Halland, Öland, Östergötland, Skåne, Småland en Västergötland.

Kaart van Zweden

Navigatie Zweden

• Zweden van A tot Z
• Economie van Zweden
• Lijst van nationale parken in Zweden
• Lijst van koningen van Zweden
• Beroemde Zweden
• Zweedse keuken
• Nobelprijs

Uitgelicht

Het Luciafeest (Zweeds: Lucia, Luciadagen) is een typisch Zweeds lichtfeest dat op 13 december, de naamdag van Sint Lucia, wordt gevierd. De traditie is ontstaan in de middeleeuwen en heeft zich in de 20e eeuw van Västergötland naar de rest van Zweden en naburige landen verspreid.

In Zweden markeert het Luciafeest nu het begin van de kerstperiode. De traditie heeft elementen van het voorchristelijke midwinterlichtfestival overgenomen. In vroegere tijden kwam de dertiende december overeen met de midwinternacht. Door kalenderwijzigingen in de loop van de eeuwen is het moment van de kortste dag op de kalender verschoven, hoewel het feest op 13 december bleef staan.

De traditie in Zweden is dat er vroeg in de morgen meisjes in witte kleding met een rode sjerp en met kaarsjes op hun hoofd het gezin en ouderen wekken en eten brengen. Daar worden dan ook speciale Lucialiedjes bij gezongen. Ook is het traditie dat elk dorp jaarlijks een eigen 'Lucia' kiest. Tijdens het Luciafeest worden er vaak lussekatter (gele saffraanbroodjes) gegeten.

Behalve in Zweden wordt het Luciafeest ook in de andere Noordse landen (Noorwegen, Denemarken, Finland en IJsland) gevierd. Ook in Italië en Kroatië wordt de naamdag van Sint Lucia, in andere vorm, gevierd. In Nederland kent Beek een jaarlijks Luciafeest.

Bestuurlijke indeling

Zweden kent 21 provincies (län): Blekinge, Dalarna, Gävleborg, Gotland, Halland, Jämtland, Jönköping, Kalmar, Kronoberg, Norrbotten, Örebro, Östergötland, Skåne, Södermanland, Stockholm, Uppsala, Värmland, Västerbotten, Västernorrland, Västmanland en Västra Götaland.

De provincies zijn verdeeld in 290 gemeenten.

Belangrijke steden

De inwoners leven vooral in het zuidelijk deel van Zweden; daar bevinden zich de drie grootste steden: de hoofdstad Stockholm aan de oostkust, Göteborg aan de westkust en Malmö in het uiterste zuiden van het land.

De belangrijkste steden:

• Göteborg, grote havenstad aan de westkust
• Helsingborg
• Karlstad
• Lund, universiteitsstad
• Malmö, industriestad in het zuiden
• Örebro
• Stockholm, hoofdstad
• Sundsvall
• Umeå, grootste stad van Norrland
• Uppsala, universiteitsstad
• Visby, middeleeuwse hanzestad op Gotland, thans toeristische trekpleister

Zie ook:

• Lijst van grote Zweedse steden
• Lijst van Zweedse gemeenten

Sport in Zweden

In Zweden zijn enkele wintersporten als ijshockey, bandy, innebandy, schaatsen en skiën populair, mede in verband met de lange winters. In de zomer is er veel watersport op de meren. Ook is voetbal een populaire sport in Zweden (zie Voetbal in Zweden). In totaal zijn er meer dan 2 miljoen Zweden lid van een sportvereniging, vooral in de sporten voetbal (1 miljoen leden), golf (600.000) en atletiek (200.000). Ook de paardensport heeft veel leden. Bekende sportevenementen zijn:

• Vasaloppet - een jaarlijkse langlaufwedstrijd in Dalarna
• Lidingöloppet - een jaarlijkse hardloopwedstrijd in Stockholm
• Elitloppet - een jaarlijks drafsportevenement op de drafbaan Solvalla in Stockholm

Zweedse feestdagen

Naast de traditionele christelijke feest- en gedenkdagen kent Zweden ook enkele eigen feestdagen:

• de Walpurgisnacht op 30 april, waarop grote vreugdevuren worden ontstoken,
• het midzomerfeest in juni, waarmee de zonnewende wordt gevierd,
• kreeftenfeestjes in augustus, tuinfeestjes waarop rivierkreeften worden gegeten,
• het Luciafeest op 13 december, een lichtfeest dat het begin van de kerstperiode markeert.

De nationale feestdag van Zweden (Svenska flaggans dag) is 6 juni, een datum die sinds de 19e eeuw als zodanig wordt beschouwd. De dag werd gevierd ter nagedachtenis van 6 juni 1523, toen Gustav Vasa de personele unie met Denemarken afbrak en koning van de zelfstandige staat Zweden werd.

Help mee