Associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje
Kapselend langkapselsterretje
Syntaxonomische indeling
Klasse: Koelerio-Corynephoretea (klasse van droge graslanden op zandgrond) Orde: Cladonio-Koelerietalia (fakkelgras-orde) Verbond: Tortulo-Koelerion (duinsterretjes-verbond)
Associatie
Tortello-Bryoerythrophylletum Boerb. 1960

De associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje (Tortello-Bryoerythrophylletum) is een associatie uit het duinsterretjes-verbond (Tortulo-Koelerion). De associatie omvat door bladmossen gedomineerde, pionierende microvegetatie die vooral te vinden is op de vochtige noordzijde van zeeduinen.

• Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r14Ca03
• BWK-karteringscode: hd
• Natura2000-habitattypecode (EU-code): H2130
• Corine biotope: 16.22 - Dunes grises
• Eunis Habitat Types: B1.4 - Coastal stable dune grassland (grey dunes)

De wetenschappelijke naam Tortello-Bryoerythrophylletum is afgeleid van de botanische namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de kenmerkende mossoorten langkapselsterretje (Tortula subulata) en oranjesteeltje (Bryoerythrophyllum recurvirostrum).

De associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje is een microgemeenschap waarin vooral kussenvormende mossen de fysiognomie bepalen.^[1] De vegetatiestructuur wordt gevormd door een dominante moslaag met daarboven een zeer ijle kruidlaag van overwegend eenjarige planten. Een struik- en boomlaag zijn afwezig.

De associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje is een pioniergemeenschap die tot ontwikkeling komt op steile (hellende tot loodrechte) hellingen en steilkanten in kalkrijke zeeduingebieden. Het gaat om standplaatsen met een hoge relatieve luchtvochtigheid en een expositie op het noorden.^[1] Het substraat bestaat uit min of meer kalkrijk zand met een humushoudende toplaag. Het gaat om kleine opengemaakte plekken tussen grasland of dwergstruweel, waardoor de kale bodem wel bijeengehouden wordt door het wortelstelsel en de humushoudende toplaag behouden blijft. De kleinschalige, kale vestingmilieus waarvan deze gemeenschap afhankelijk is, ontstaan veelal door erosie, tred of graafgedrag van konijnen.

Binnen de associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje worden twee subassociaties onderscheiden.

De typische subassociatie (Tortello-Bryoerythrophylletum typicum) is de meest typische vorm van de associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r14Ca03a.

Een subassociatie met groot klokhoedje (Tortello-Bryoerythrophylletum encalyptetosum) komt voor op nog kalkrijkere standplaatsen dan de typische subassociatie. Het substraat is rijk(er) aan fijn schelpgruis. Differentiërende soorten voor deze subassociatie zijn groot klokhoedje en kalkgoudmos. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r14Ca03b.

Het volledige verspreidingsgebied van de associatie van oranjesteeltje en langkapselsterretje op Aarde is niet bekend. Het is alleen bekend uit Nederland, en alhier beperkt tot de duinen. In de Kennemerduinen zijn de mooiste voorbeelden te vinden, maar ook op Voorne, Texel, Ameland en Schiermonnikoog komt deze gemeenschap voor.

Deze associatie heeft enkel topkapselmossen als specifieke kensoorten, waaronder de naamgevende soorten oranjesteeltje en langkapselsterretje de meest voorkomende zijn, naast duinkronkelbladmos, groot klokhoedje en muurdubbeltandmos. Van de hogere niveaus zijn vooral kalksmaltandmos en gewoon klauwtjesmos meestal aanwezig. De hogere planten zijn vertegenwoordig door kleine, mosachtige plantjes als kandelaartje, sierlijke vetmuur en zandhoornbloem. Het gelatineuze korstmos duinzwelmos kent zijn optimum in deze gemeenschap.

Differentiërende soorten ten opzichte van de nauw verwante associatie van vetkruid en tijm zijn zachte haver, kweek, goudhaver en bevertjes.

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kV	-	> 20%	zanddoddegras	Phleum arenarium
kV	-	> 20%	kandelaartje	Saxifraga tridactylites
kV	-	> 10%	duinreigersbek	Erodium cicutarium subsp. dunense
kO	-	> 40%	ruw vergeet-mij-nietje	Myosotis ramosissima
kO	-	> 40%	smal fakkelgras	Koeleria macrantha
kO	-	> 10%	duinviooltje	Viola curtisii
kO	-	< 10%	kruipend stalkruid	Ononis spinosa subsp. repens
kO	-	< 10%	kleine steentijm	Clinopodium acinos	Buiten Limburg
kK	-	> 50%	zandhoornbloem	Cerastium semidecandrum
kK	-	> 30%	geel walstro	Galium verum
kK	-	> 20%	zandzegge	Carex arenaria
bg	-	-	sierlijke vetmuur	Sagina nodosa

Moslaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking	Afbeelding
kA	-	> 60%	oranjesteeltje	Bryoerythrophyllum recurvirostrum
kA	-	> 60%	langkapselsterretje	Tortula subulata
kA	-	> 50%	duinkronkelbladmos	Tortella flavovirens
kA	-	> 40%	groot klokhoedje	Encalypta streptocarpa	subassociatie met groot klokhoedje
kA	-	> 20%	duinbekermos	Cladonia pocillum
kA	-	> 20%	kalkgoudmos	Campyliadelphus chrysophyllus
kA	-	> 20%	muurdubbeltandmos	Didymodon vinealis
kV	-	> 30%	kalksmaltandmos	Ditrichum flexicaule
kV	-	> 20%	groot duinsterretje	Syntrichia ruralis var. ruraliformis
kV	-	> 20%	klein duinsterretje	Syntrichia ruralis var. calcicola
kV	-	-	duinzwelmos	Leptogium gelatinosum
kK	-	> 70%	gewoon klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
kK	-	> 20%	gewoon purpersteeltje	Ceratodon purpureus
kK	-	> 20%	klein leermos	Peltigera rufescens

• Droog kalkrijk duingrasland