Georgische parlementsverkiezingen 2020
Datum eerste ronde	31 oktober 2020
Datum tweede ronde	21 november 2020
Land	Georgië
Te verdelen zetels	150
Opkomst eerste ronde	56,11 %
Opkomst tweede ronde	26,29 %
Resultaat
Grootste partij	Georgische Droom
Begin regeerperiode	11 december 2020
Samenstelling parlement na verkiezingen: ■ Georgische Droom (90) ■ Blok Kracht in Eenheid (36) ■ Verenigde Nationale Beweging (29) ■ Republikeinse Partij (2) ■ Staat voor de Mensen (3) ■ Vooruitgang en Vrijheid (3) ■ Europees Georgië (5) ■ Lelo (4) ■ Blok Strategiebouwer (4) ■ Strategiebouwer (3) ■ Recht en Rechtvaardigheid (1) ■ Alliantie van Patriotten (4) ■ Nieuw Politiek Centrum — Girtsji (4) ■ Burgers (2) ■ Georgische Arbeiderspartij (1)
Opvolging verkiezingen
← 2016     2024 →
Portaal    Politiek Georgië

De Georgische parlementsverkiezingen van 2020 vonden plaats op 31 oktober en 21 november 2020 voor alle 150 parlementsleden van de 10e convocatie van het Parlement van Georgië. De verkiezingen werden voor de derde keer op rij gewonnen door de regerende Georgische Droom onder leiding van premier Giorgi Gacharia. Het was de eerste keer in de Georgische politieke geschiedenis dat dat gebeurde.

Er werden negen partijen in het parlement gekozen door de eenmalig verlaagde kiesdrempel van 1%, het hoogste aantal sinds de verkiezingen van 1992. De opkomst was ondanks de coronapandemie in de eerste ronde met 56,1% hoger dan in voorgaande jaren, terwijl de opkomst in de tweede ronde slechts 26,3% was.

De verkiezingen leidden tot een langdurige politieke crisis. De oppositie betwistte de officiële verkiezingsresultaten, boycotte de tweede ronde voor districtszetels en weigerde maandenlang in het parlement zitting te nemen.

De verkiezingen werden gehouden met een gemengd kiesstelsel. 120 van de 150 zetels werden verkozen door middel van evenredige vertegenwoordiging via partijlijsten met een kiesdrempel van 1%. De overige 30 zetels werden verkozen door enkelvoudige districten met een tweerondensysteem. Daarnaast gold de regel dat partijen met minder dan 40% van de stemmen geen eenpartij-regering zou kunnen vormen, ook al zou het een parlementaire meerderheid hebben.^[1] Het kiesstelsel was eerder in het jaar gewijzigd voor deze verkiezingen, onder grote publieke druk en internationale bemiddeling.

Het gemengde kiestelsel van Georgië was jarenlang onderwerp van verhit publiek en politiek debat. Vooral na de parlementsverkiezingen van 2016, toen de regerende Georgische Droom een grondwettelijke meerderheid van 75% verwierf met 115 van de 150 zetels, terwijl het 49% van de stemmen kreeg. Dat kwam voornamelijk door de winst van 71 van de toenmalige 73 districtszetels, maar ook de kiesdrempel van 5% en het wegvallen van 19% van de stemmen op partijen die de kiesdrempel niet haalden.^[2] Grondwetswijzigingen in 2017 veranderden het kiesstelsel met ingang van 2024 naar een geheel proportioneel stelsel met een kiesdrempel van 5%.

In eerste instantie werd voor 2020 een overgangssituatie vastgelegd waarbij vast werd gehouden aan de 73 om 77 verhouding waarbij de kiesdrempel voor de evenredige partijstem eenmalig werd verlaagd van 5% naar 3%.^[3] Na aanhoudende protesten in 2019 en begin 2020 werd onder Amerikaanse bemiddeling een compromis gesloten tussen regering en oppositie om meer recht te doen aan de roep om een evenredig stelsel.^[4] De verkiezingen van 2020 werden derhalve gehouden met een aangepast kiesstelsel, waarbij 30 parlementsleden werden gekozen via enkelvoudige districten en 120 leden door middel van evenredige vertegenwoordiging met een verlaagde kiesdrempel van 1%.^[1][5]

Vanwege de coronapandemie golden beperkende maatregelen, zoals een maximaal aantal mensen in een stembureau. Voor kiezers die in thuis-quarantaine zaten was per stembureau een mobiele stembus beschikbaar waar van te voren voor aangemeld moest worden.^[6]

Er werden 66 partijen geregistreerd voor de verkiezingen,^[7] waarvan er uiteindelijk 54 meededen verspreid over 50 kandidatenlijsten door gecombineerde kiesblokken.^[8]

Door de coronapandemie annuleerde het Bureau voor Democratische Instellingen en Mensenrechten van de OVSE de zogeheten 'korte termijn verkiezingswaarneming' van 350 waarnemers voor de verkiezingsdag.^[9] Wel had de OVSE ongeveer 40 waarnemers en experts in het land om verslag te doen van de campagne en de naleving van procedures in het voortraject.^[10] Daarnaast waren er voor de verkiezingsdag kleine delegaties van de NAVO, het Europees Parlement en de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, welke laatste door de Nederlander Tiny Kox geleid werd.

De OVSE verkiezingsmissie documenteerde "wijdverbreide beschuldigingen van druk op kiezers en het vervagen van de grens tussen staat en regerende partij die het vertrouwen van het publiek reduceerden in sommige delen van het proces", alsmede dat er in en rond verschillende stembureaus intimiderende situaties werden waargenomen.^[11] De internationale gemeenschap bleef echter weg bij het diskwalificeren van de verkiezingen,^[12] en riep in de daaropvolgende maanden de oppositie op hun politieke verantwoordelijkheid te nemen, hun boycot te staken en hun parlementaire mandaat te accepteren om hun kiezers te vertegenwoordigen.^[13]

Exitpolls van regerings- en oppositiegezinde media lieten een groot verschil zien van de winst van regeringspartij Georgische Droom. Dit voedde het discours in de uren en dagen na de eerste verkiezingsronde op 31 oktober. De exitpolls van het regeringsgezinde Imedi TV en Rustavi-2 claimden dat Georgische Droom met 55% en 52,3% van de stemmen aan de leiding ging. Oppositiegezinde kanalen Mtavari Archi en Formula TV peilden 41% en 46% van de stemmen voor Georgische Droom. Allen peilden Verenigde Nationale Beweging als tweede partij. Kort na de exitpolls verklaarde de regeringspartij de overwinning.^[14]

De oppositie onder leiding van Verenigde Nationale Beweging weigerde echter de nederlaag toe te geven en beweerde dat ze genoeg stemmen had gekregen om een coalitieregering te vormen. De daaropvolgende dagen volgden protesten voor het Parlement van Georgië. In de nacht van 8-9 november 2020 leidde dit tot de inzet van de anti-oproerpolitie toen demonstranten het kantoor van de centrale verkiezingscommissie probeerden binnen te dringen.^[15] In 17 kiesdistricten werd op 21 november een tweede ronde gehouden, die net als de overige 13 allen werden gewonnen door de Georgische Droom nadat alle oppositiekandidaten zich terugtrokken uit de race en campagne.^[16][17]

Ook na de tweede ronde van de verkiezingen bleven de oppositiepartijen de uitslag niet erkennen, boycotten het parlement, riepen op tot nieuwe verkiezingen en eisten de vrijlating van "politieke gevangenen" (zoals medeoprichter van oppositiegezinde tv-station Mtavari Archi, Giorgi Roeroea).^[26] De ambassadeurs van de Verenigde Staten en de Europese Unie faciliteerden in de daaropvolgende periode verschillende gespreksronden tussen de regeringspartij en de oppositie. Op 11 december werd het nieuwe parlement ingezegend door president Salome Zoerabisjvili, waarbij de gehele oppositie afwezig was. Volgens de grondwet is slechts een gewone meerderheid nodig voor de opening van een nieuw verkozen parlement, maar krijgt het slechts de volledige wetgevende macht wanneer meer dan tweederde van het parlement zitting neemt en het mandaat erkent.^[28] Dit was op 11 december met 88 van de 150 parlementsleden aanwezig niet het geval.^[29]

De regeringspartij Georgische Droom stelde vervolgens voor de staatssubsidie van boycottende partijen te schrappen, publieke politieke zendtijd te beperken en de grootste oppositiepartij Verenigde Nationale Beweging als politieke partij uit te schrijven. Dit zette het conflict verder op scherp en leidde tot internationale veroordeling.^[30][31] Zonder de oppositie, ging het parlement op 24 december 2020 akkoord met de voortzetting van het kabinet onder leiding van premier Giorgi Gacharia.^[32] De nationalistische en pro-Russische Alliantie van Georgische Patriotten was de eerste partij die vlak na nieuwjaar de boycot opgaf. Drie van de vier verkozen parlementsleden hadden hun mandaat laten annuleren door het parlement, waardoor drie lager geplaatste kandidaten uit de kieslijst zitting namen in het parlement. De vier kondigden binnen enkele dagen aan als Europese Socialisten verder te gaan.^[33] Eind januari stopten de twee parlementsleden van Burgers de boycot en accepteerden hun mandaat, nadat ze een deal sloten met Georgische Droom over het steunen van kiesstelsel hervormingen.^[34]

Halverwege februari volgde een nieuwe escalatie van de politieke crisis toen de regeringspartij aankondigde de immuniteit van Nika Melia, leider van de Verenigde Nationale Beweging, op te heffen.^[35] Dit moest de weg vrij maken voor arrestatie op basis van een gerechtelijke opdracht.^[36] Vijf dagen later nam premier Gacharia ontslag omdat hij weigerde hieraan mee te werken.^[37][38] Hij werd opgevolgd door Irakli Garibasjvili, die eerder in 2013-2015 al premier was, en bekend stond als een compromisloos leider.^[39] Een Litouws parlementslid die waarschuwde voor sancties als Melia gearresteerd zou worden, kreeg meteen met de compromisloze aanpak van Garibasjvili te maken.^[40] Melia werd daags daarna gearresteerd.^[41]

Vanaf dat moment ging de Europese Unie zich directer met de crisis bemoeien. Europees commissaris voor Nabuurschap en Uitbreiding, Olivér Várhelyi, stelde dat premier Garibasjvili de verantwoordelijkheid heeft om de spanningen te verlagen en de dialoog te bevorderen.^[42] Ook het Amerikaanse Department of State sprak zich uit in soortgelijke bewoordingen en riep de regering op "te handelen in overeenstemming met haar Euro-Atlantische ambities en toewijding aan de beginselen van democratie, individuele vrijheid en rechtsstaat en ervoor te zorgen dat deze vrij is van politieke vooringenomenheid".^[43] Op 1 maart reisde EU president Charles Michel af naar Tbilisi en had een gezamenlijk overleg met de regering en oppositiepartijen in een poging de politieke impasse te doorbreken.^[44] De oppositie deed een concessie en liet de eis voor vervroegde verkiezingen vallen in ruil voor een referendum over vervroegde verkiezingen.^[45] Er werd gesproken over verkiezingshervormingen, ook in de context van de gemeentelijke verkiezingen in najaar 2021, hervormingen in de rechtspraak, en het delen van macht in het parlement.^[46] Het werd de basis voor een zes-puntenplan dat de EU opstelde, waarover de Zweedse Christian Danielsson als speciaal gezant namens Charles Michel en de EU een week lang onderhandelde in Tbilisi zonder resultaat te boeken.^[47] Danielsson gaf de twee kampen de opdracht en tijd om nader tot elkaar te komen, maar kon eind maart wederom niet tot een overeenkomst komen.^[48]

Zes parlementsleden stapten halverwege april 2021 uit de fractie van regeringspartij Georgische Droom om namens de nieuwe partij Voor Georgië van de afgetreden premier Gacharia verder te gaan.^[18] EU president Michel kwam op 18 april met een nieuw voorstel dat een dag later uiteindelijk door de regeringspartij en een deel van de oppositie werd geaccepteerd en ondertekend.^[49] De belangrijkste oppositiepartij Verenigde Nationale Beweging en andere oppositiepolitici ondertekenden het akkoord niet om verschillende redenen. In het akkoord getiteld 'Een weg vooruit voor Georgië' werden afspraken vastgelegd over het delen van macht, rechtstatelijke en democratische hervormingen. Tevens bevatte het een clausule waarbij vervroegde parlementsverkiezingen afgesproken werden als de Georgische Droom bij de gemeentelijke verkiezingen van najaar 2021 minder dan 43% van de stemmen zou behalen.^[50] Op 28 juli 2021 annuleerde de Georgische Droom de overeenkomst, omdat het grootste deel van de oppositie nog steeds niet meedeed aan de overeenkomst.^[51] Het verklaarde zich niet gebonden aan de prestatieclausule van 43% bij de gemeentelijke verkiezingen drie maanden later. Uiteindelijk ondertekende de Verenigde Nationale Beweging op 2 september de overeenkomst,^[52] maar dat mocht niet baten. De lokale verkiezingen werden door de Georgische Droom met meer dan 43% gewonnen, waarmee de discussie over vervroegde parlementsverkiezingen ook beslecht werd en de politieke impasse naar aanleiding van de verkiezingen in 2020 na een jaar feitelijk eindigde.

• Parlement van Georgië

Zie de categorie 2020 Georgian parliamentary election van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.