Sopsum

Buurtschap in Nederland
Situering
Provincie	Friesland Friesland
Gemeente	Waadhoeke Waadhoeke
Coördinaten	53° 10′ NB, 5° 30′ OL
Woonplaats (BAG)	Achlum
Portaal    Nederland Friesland

Sopsum is een buurtschap in de gemeente Waadhoeke, in de Nederlandse provincie Friesland. Het is gelegen ten zuidwesten van Franeker, ten westen van Hitzum en ten noordoosten van Achlum. De bewoning, voornamelijk boerderijen, ligt aan de gelijknamige weg. In 2024 telde het een zevental adressen.^[1]

De bewoning is gelegen binnen het dorpsgebied van Achlum. Het noordoostelijke deel van de weg van de buurtschap is onbewoond, dit en de aanpalende landerijen liggen binnen het dorpsgebied van Hitzum. Als geheel ligt het in de Achlumer Noorderpolder.

De plaats ontstaan op een terp, een opgeworpen heuvel in het landschap. De terp rond het jaar 400 voor het begin van de christelijke jaartelling opgeworpen, op een kwelderwal. De terp is gelegen op de grens van het zuidelijke kalkarme knip-klei en de noordelijke kalkrijke lichte klei-kweldergebieden. In deze kweldergebieden raakte terpen van onder meer Sopsum, Achlum en Hitzum als eerste bewoond.

Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat men pas op de kwelderwallen gingen wonen als er een nieuwe kwelderwal begon te vormen, omdat deze enige bescherming bood en aan de pas opgeworpen terpen op de kwelderwallen. Bij de latere terpen van de kwelderwal bij Wijnaldum-Tjitsma werd ook vastgesteld dat de terpen pas vaste bewoning opkwam als het gebied waarin de terpen lagen minder dan 50 dagen per jaar overstroomde.

In 1433 werd Sopsum als plaats vermeld als Sopsem, in 1514 als Sopsens en in 1542 als Sopsum. Op een kaart van rond 1700 werd de plaats wel als nederzetting weergegeven, maar dan zonder naam. Vanaf de 19e eeuw wel met naam genoemd op de kaarten. De plaatsnaam zou verwijzen naar een woonplaats (heem/um) van of opgericht door de persoon Soppe. Deze persoon is verwant aan Sape, met de kernbetekenis ‘dapper met het mes’.

Voor de gemeentelijke herindelingen in 1984 behoorde het tot de gemeente Franekeradeel, daarna tot 2018 bij de gelijknamige fusiegemeente Franekeradeel.

In en om het gebied van Sopsum werd en wordt er klei gewonnen voor de aardewerkfabriek Koninklijke Tichelaar Makkum, daarnaast werd er in de regio klei gewonnen voor de plaatselijke dakpannenfabriek. Toen in 2022 de oude fabrieksgebouw van Tichelaar Makkum nog eens open ging als een tijdelijk open atelier werd er gebruik gemaakt van de klei die afkomstig was van Sopsum. Ondanks de kleiwinning is er ook gewone akkerbouw in het gebied.