Wereldmuseum Amsterdam

Wereldmuseum Amsterdam
Tropenmuseum
	Wereldmuseum in 2024
Locatie	Linnaeusstraat 2, Amsterdam
Type	Volkenkundig museum
Thema	Etnografie, tropen
Personen
Eigenaar	Nationaal Museum van Wereldculturen
Directeur	Wayne Modest & Marieke van Bommel
Huisvesting
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	526987
Lid van	OAM, ICOM, Museumvereniging
	Officiële website;
Portaal	Kunst & Cultuur

Het Wereldmuseum Amsterdam (tussen 1950 en 2023 bekend als Tropenmuseum), gesticht in 1864 als Koloniaal Museum, is een Nederlands volkenkundig museum aan de Linnaeusstraat in Amsterdam. Het heeft een grote verzameling etnografische artefacten uit tropische en subtropische gebieden, vooral uit de voormalige Nederlandse overzeese gebiedsdelen. Het maakte tot 2014 deel uit van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, tegenwoordig is het museum onderdeel van het Nationaal Museum van Wereldculturen.

Geschiedenis

In 1864 werd het Koloniaal Museum opgericht in Haarlem door Frederik Willem van Eeden en kreeg in 1871 onderdak in Paviljoen Welgelegen. Tot 1901 was Van Eeden directeur van dit museum alsook van het eveneens daar gehuisveste Museum voor Kunstnijverheid. Het museum kreeg ruimtegebrek en er werd besloten om via de Vereeniging Koloniaal Instituut een museumgebouw op te zetten in Amsterdam.^[1] Het instituutsgebouw werd ontworpen door architectenbureau Van Nieukerken uit Den Haag. Het museumgedeelte bood destijds plaats aan tentoonstellingsruimten van twee musea: het Handelsmuseum (onderdeel van de afdeling Tropische Producten van het instituut met een verzameling afkomstig uit het Koloniaal Museum in Haarlem) en het Volkenkundig Museum (onderdeel van de afdeling Volkenkunde, afkomstig uit het Ethnographisch Museum in Artis). De grondstoffencollectie van het Handelsmuseum is later overgenomen door Naturalis en Universiteit Wageningen.^[2]

Het museum viel een tijdlang onder het Ministerie van Koloniën en later ministerie van Buitenlandse Zaken, dat in 2011 besloot de subsidie per 1 januari 2014 te beëindigen. Veel personeel moest worden ontslagen en sluiting van het museum dreigde. In juni 2013 maakte het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bekend dat een nieuwe subsidie zou kunnen worden verleend op voorwaarde dat het Tropenmuseum losgemaakt zou worden van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT). Daarnaast werd de collectie van het KIT eigendom van het rijk en daarmee onderdeel van de rijkscollectie. De historische kaart- en bibliotheekcollectie werd als bruikleen van het rijk ondergebracht bij de bibliotheek van de Universiteit Leiden, de boeken van na 1950 werden geschonken aan de nieuwe bibliotheek van Alexandrië.

In 2014 fuseerde het museum met het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden en het Afrika Museum in Berg en Dal. Deze musea gingen verder als het Nationaal Museum van Wereldculturen.^[3] Minister Bussemaker kende het Tropenmuseum in de nieuwe constructie met de volkenkundige musea in juni 2015 alsnog langdurige subsidie toe.^[4]

In 2023 kreeg het museum de naam Wereldmuseum Amsterdam doordat het museum en het Museum Volkenkunde in Leiden, het Afrika Museum in Berg en Dal en het Wereldmuseum in Rotterdam deel gingen uitmaken van het Nationaal Museum van Wereldculturen.^[5]

Collectie

Het Wereldmuseum Amsterdam bevat zowel traditionele als moderne (kunst)objecten, geluidsfragmenten en videobeelden en geeft een beeld van zowel de levende tradities als van de geschiedenis van verschillende wereldculturen.

Kern van het Wereldmuseum Amsterdam vormen de samengevoegde collecties van het 19de-eeuwse Koloniaal Museum te Haarlem en de oude verzameling van het Ethnographisch Museum Artis.

De collectie die vanuit het Wereldmuseum Amsterdam werd toegevoegd aan die van het Nationaal Museum van Wereldculturen bestaat uit 153.000 voorwerpen en 210.000 historische foto's, plus nog eens zo'n 275.000 fotografieën die de voorselectie niet haalden, maar wel in huis zijn. Naast schilderijen omvat de verzameling een collectie textiel uit Indonesië en veel objecten uit Nieuw-Guinea en Suriname.

Kano
Trom
Danseres Nias
Shiva Nataraja
Aiyanar-paarden
Precolumbiaanse zetel
Allerzielen-altaar Mexico
Deur uit Marrakech
Kruidnagelmodel van een rijtuig met paard.
Opstelling inlandse bestuursambtenaar op Celebes
Foto raadhuis van Baroejoe Lasara op het eiland Poelau Telo, Ned.-Indië 1922
Foto kampongwoningen te Semarang, ca. 1910 (collectie H.F. Tillema)
Schrijven op lontarbladen (repronegatief)

Tentoonstellingen (selectie)

1915-1915 - Oud-Javaansch en hedendaagsch Balisch Hindoeïsme
1952-1952 - Balische kunst uit eigen bezit
1953-1953 - Kon Tiki? Azië - Oceanië - Amerika
1954-1954 - Melanesische Kunst
1954-1954 - Wat rotsen vertellen, geheime tekens uit het verleden
1954-1955 - Kleur op doek. Hoe exotische weefsels worden gekleurd
1956-1956 - Centraal Amerika's onbekende schatten
1956-1956 - Asmat, Zuidwest Nieuw-Guinea
1956-1957 - 5000 Jaar Schrift en Schrijven
1957-1958 - Arts en medicijnman
1958-1958 - In de ban der voorouders
1961-1961 - Sahara
1962-1963 - Suriname
1963-1964 - Wonen in de wijde wereld
1966-1967 - Rijst, een dagelijkse zorg
1967-1968 - Van top tot teen
1968-1969 - India nu
1971-1971 - Sieraden uit islamitische landen en aangrenzende gebieden
1973-1973 - Anonieme kunstenaars uit een verre wereld
1974-1974 - Zambia in tekening
1975-1975 - Vrouw ben je
1975-1975 - Tantra
1980-1981 - Walter Spies en Balinese Kunst
1982-1982 - Tropenpost; beelden uit verre landen
1983-1983 - India in druk, een indruk van India
1983-1984 - 'De klepper klept niet meer'; lepra door de eeuwen heen
1985-1986 - Indigo: leven in een kleur
1987-1987 - Van totem tot lifestyle; Europese cultuur in ontwikkeling
1988-1989 - Jemen
1989-1990 - Wit over zwart. Beelden van Afrika en zwarten in de westerse populaire cultuur
1990-1991 - Sail in de tropen
1990-1991 - Het Tropenmuseum pakt uit: 125 jaar verzamelen
1991-1992 - Mexico Stad
1992-1993 - Adivasi. Het andere India
1993-1994 - Eeuwige Schoonheid; sieraden van oud-Javaans goud, 4e - 15e eeuw
1993-1994 - Lieve Lasten. Hoe kinderen gedragen worden
1994-1994 - Sinar Surya. Zonne-energie in Indonesië
1995-1996 - Verre vrienden van Jan Klaassen; poppenspel in Afrika en Azië
1996-1997 - Geweven Documenten, Indonesische weefsels verzameld door Georg Tillmann (1882-1941)
1998-1998 - Antropologica - 100 jaar studeren op culturen
1998-1999 - Indië omlijst. Vier eeuwen schilderkunst in Nederlands-Indië
2001-2002 - Abstracte Schilden/rkunst; de kunst van de verdediging
2001-2002 - Race naar de sneeuw
2002-2003 - Familieverhalen uit Zuid-Afrika: een groepsportret
2004-2004 - Warwick Freeman - sieraden
2004-2005 - Het Kwaad, All about Evil
2005-2006 - Licht en duisternis. De Surinaamse schilder Leo Glans (1911-1980)
2006-2007 - Knotsen! Schedelsplijters uit de Stille Zuidzee
2007-2008 - Bisjpalen - een woud van magische beelden
2008-2008 - Asmat, historische en hedendaagse fotografie
2008-2009 - De chocolade-expeditie
2009-2010 - Kunst van overleven. Marroncultuur uit Suriname
2010-2011 - Rood
2011-2012 - De Dood Leeft
2012-2012 - Dankzij de bruggen
2012-2013 - Onverwachte ontmoetingen: verborgen verhalen uit eigen collectie
2013-2014 - Zwart & Wit
2014-2015 - Soulmade - Jasper Krabbé meets Tropenmuseum
2015-2015 - Body Art
2015-heden - ZieZo Marokko
2015-2016 - The Sixties: A Worldwide Happening
2015-2016 - Secret Love: seksuele diversiteit in China
2016-2017 - De Boeddha
2017-2018 - Rhythm & Roots
2017-2018 - Aleppo
2017-2018 - Body Art
2017-2019 - Fashion Cities Africa
2017-2021 - Heden van het slavernijverleden
2018-heden (vaste expo^[6]) - Things That Matter
2018-2019 - Cool Japan: wereldwijde fascinatie in beeld
2019-2020 - What a Genderful World^[7] - met bijbehorende zesdelige podcast door onderzoeksjournalist en podcaster Zoë Papaikonomou^[8]

Literatuur

Collectienota 2008-2012: Collecting at cultural crossroads: Collection policies and approaches (2008-2012) of the Tropenmuseum (KIT Bulletin 381). Amsterdam: KIT Publishers, 2008.
Daan van Dartel (ed), Tropenmuseum for a change!: Present between past and future. A Symposium report (KIT Bulletin 391). Amsterdam: KIT Publishers, 2009.
David van Duuren, 125 jaar verzamelen: Tropenmuseum Amsterdam. Amsterdam: KIT, 1990.
Huub Jans , Koninklijk Instituut voor de Tropen. Honderdzestig meter Mauritskade. Amsterdam: Stafbureau In- en Externe Relaties KIT, 1976.
Huub Jans en Hans van den Brink, Tropen in Amsterdam: 70 jaar Koninklijk Instituut voor de Tropen. Amsterdam: KIT, z.j.
J. Woudsma, Een markant gebouw in Amsterdam-Oost. Het Koninklijk Instituut voor de Tropen. Amsterdam: KIT Publishers, 2004.

Samenwerking met Wikipedia

Als een van de eerste kennisinstellingen in Nederland werkte het Wereldmuseum Amsterdam samen met Wikipedia. Tussen 2009 en 2015 werden 50.000 foto's uit de collectie van het Tropenmuseum ingebracht in Wikimedia Commons.^[9]^[10]