Baden-Württemberg

Deelstaat van Duitsland
(Details)
Locatie van Baden-Württemberg in Duitsland
Coördinaten	48°32'NB, 9°2'OL
Basisgegevens
Hoofdstad	Stuttgart
Oppervlakte	35.751 km²
Bevolking (31-12-2020)	11.103.043
Bevolkings­dichtheid	311 inw./km²
Migratie­achtergrond (31-12-2018[1])	3.638.000 (32,86%)
Buitenlanders (31-12-2018[2])	1.720.975 (15,5%)
Nederlanders (31-12-2018[3])	7.915 (0,07%)
Politiek
Minister-president	Winfried Kretschmann (Grüne)
Coalitie	​ Grüne ​ CDU
Stemmen in de Bondsraad	6
Economie
Gem. inkomen (2007)	€ 20.916
Werkloosheid (mrt. 2020)	3,4%
Overig
ISO 3166-2	DE-BW
Website	baden-wuerttemberg.de
Landkreise
Indeling in Landkreise
Portaal    Duitsland

Baden-Württemberg is een deelstaat in het zuidwesten van Duitsland. De deelstaat heeft een oppervlakte van 35.750 km² en 11.103.043 inwoners (31 december 2020). Op 31 december 2018 had 15,5% van de inwoners een niet-Duits staatsburgerschap (1.720.975 niet-Duitsers)^[4] en hadden 7.915 inwoners het Nederlandse staatsburgerschap^[5]. De hoofdstad is Stuttgart. Baden-Württemberg ontstond als deelstaat in 1952 door een fusie. Het is zowel in grootte als in aantal inwoners de derde deelstaat van het land.

Baden-Württemberg grenst in het zuiden aan Zwitserland en het Bodenmeer, in het westen aan Frankrijk, in het noorden aan de Duitse deelstaten Rijnland-Palts en Hessen en in het oosten aan de Duitse deelstaat Beieren.

De west- en zuidgrens wordt gevormd door de Rijn. De hoofdstad Stuttgart ligt aan de Neckar. In het zuidwesten ligt het Zwarte Woud, van het zuiden naar het noordoosten ligt de Schwäbische Alb.

Baden-Württemberg bestaat uit de voormalige landen Baden en Württemberg en uit een voormalige exclave van Pruisen, de Hohenzollerische Lande. Al in 1918/1919 waren er pogingen deze drie gebieden tot één deelstaat te verenigen. Na de Tweede Wereldoorlog behoorden Noord-Baden en Noord-Württemberg tot de Amerikaanse bezettingszone en het zuiden met Hohenzollern tot de Franse bezettingszone. De Amerikanen stichtten in 1945 op hun gebied de nieuwe deelstaat Württemberg-Baden met als hoofdstad Stuttgart. De Fransen maakten van Zuid-Baden een nieuwe, verkleinde deelstaat Baden (hoofdstad: Freiburg im Breisgau) en uit Zuid-Württemberg en Hohenzollern de deelstaat Württemberg-Hohenzollern (hoofdstad: Tübingen).

Pogingen deze deelstaten te verenigen mislukten aanvankelijk door verzet van (Zuid-)Baden, maar na een referendum werd de vereniging tot Baden-Württemberg in 1952 alsnog een feit.

Lijst van Landkreise en Stadtkreise in Baden-Württemberg

Baden-Württemberg is onderverdeeld in vier Regierungsbezirke (bestuurlijke regio's), die samen weer onderverdeeld zijn in 35 Landkreise en negen Stadtkreise.

• Freiburg
• Karlsruhe
• Stuttgart
• Tübingen

1. Baden-Baden
2. Freiburg im Breisgau
3. Heidelberg
4. Heilbronn
5. Karlsruhe
6. Mannheim
7. Pforzheim
8. Stuttgart
9. Ulm

In Baden-Württemberg is de christelijk-conservatieve richting, vertegenwoordigd door de CDU traditioneel de grootste politiek kracht. De CDU is steeds de grootste partij geweest, en haalde bij alle verkiezingen tussen 1972 en 1992 de absolute meerderheid in de landdag. Ook de progressief-liberale richting, vertegenwoordigd door de FDP (die hier onder de naam FDP/Demokratische Volkspartei (DVP) optreedt) is hier sterk aanwezig en haalt in Baden-Württemberg in het algemeen goede resultaten, vergeleken met andere delen van de Bondsrepubliek. Sinds het begin van de jaren 80 is Baden-Württemberg ook een bolwerk voor de groene partijen Bündnis 90/Die Grünen, die in 1980 in Karlsruhe gesticht werden, en die hier in vergelijking met het bondsgemiddelde steeds betere resultaten haalden. In en rond het industriële Mannheim kent Die Linkspartei enige aanhang.

Kleinere partijen waren bijna niet in de landdag vertegenwoordigd. Tussen 1968 en 1972 was er een afvaardiging van de NPD, in de jaren 90 trokken Die Republikaner in het landparlement in. Op 27 juni 2005 verliet de landdagafgevaardigde Ulrich Maurer de SPD en liep over naar de WASG (later opgegaan in Die Linkspartei), maar op 17 oktober legde hij zijn mandaat neer om bondsdagafgevaardigde te worden.

Met uitzondering van de jaren 1952/1953, toen de liberaal Reinhold Maier regeringsleider was, leverde de CDU steeds de minister-president. Coalitieregeringen werden meestal gevormd door samenwerking met de FDP/Demokratische Volkspartei (DVP), een enkele keer ook met de SPD. De verkiezingen in 2011 zorgden voor een doorbraak. De CDU verdween uit de regering en met Winfried Kretschmann kregen de Groenen voor het eerst in de geschiedenis een minister-president in een van de Länder.

De landdag wordt om de vijf jaar, volgens een combinatie van het meerderheids- en proportionaliteitsprincipe rechtstreeks verkozen. In tegenstelling tot het gebruik op bondsniveau en in andere deelstaten worden hierbij geen landelijke lijsten of districtslijsten gebruikt, en heeft elke kiezer maar één stem (zie Duits verkiezingssysteem).

De landdag bestaat in principe uit 120 zetels, 70 zetels worden volgens het districtenstelsel rechtstreeks verkozen. De overige zetels worden naar evenredige vertegenwoordiging D'Hondt over die partijen verdeeld die minimaal vijf procent van de stemmen haalden. De door elke partij behaalde zetels worden dan weer volgens D'Hondt over de districten verdeeld.

Indien een partij binnen een Bezirk minder directe zetels heeft dan het aantal waarop ze recht heeft, worden de bijkomende zetels volgens het aantal behaalde stemmen toegewezen.

Indien een partij meer directe zetels heeft dan het aantal waarop ze recht heeft, dan behoudt deze partij deze zetels als Überhangsmandate en wordt het aantal zetels in het betreffende Bezirk zodanig verhoogd en de extra zetels aan de andere partijen toegewezen, dat de zetelverdeling voor het Bezirk aan de evenredige verdeling volgens D'Hondt over de partijen op basis van de behaalde stemmen voldoet.

Hierdoor kan het aantal landdagafgevaardigden duidelijk boven de vastgelegde 120 uitkomen: zo waren er in de jaren 90 weleens 155 afgevaardigden, de landdag kende in de 13e 'Wahlperiode' (2001-2006) 128 leden, na de verkiezingen voor de 14e Wahlperiode (2006-2011) zetelen er 139 verkozenen en na 2011 zijn dit er 138.

Bij de verkiezingen van maart 2006 was de CDU nog veruit de grootste partij, met 44,2% van de stemmen. Op 27 maart 2011 werden weer verkiezingen gehouden en dit resulteerde in een grootse overwinning voor met name Bündnis 90/Die Grünen, die 24,1% van de stemmen kreeg en haar zetelaantal zag stijgen van 17 naar 36. De CDU bleef wel de grootste partij, maar kromp van 69 naar 60, de SPD kromp van 38 naar 35 en de FDP kreeg een grote slag te verduren en kromp van 15 naar 7 zetels.

De zittende CDU/FDP-coalitie verloor haar meerderheid en is vervangen door een groen-rode coalitie van Bündnis 90/Die Grünen en SPD. Voor het eerst sinds 1953 regeerde de CDU niet meer in Baden-Württemberg.

Een belangrijke factor voor de groei van Bündnis 90/Die Grünen is het debat over kernenergie wat oplaaide na de tsunami en de daaropvolgende kernramp in Japan in 2011 vlak voor de deelstaatverkiezingen^[7].

Bij de verkiezingen van maart 2016 zette zich de trend van 2011 verder door. CDU en SPD scoorden opnieuw een lager percentage dan ooit en de Grünen boekten weer winst. De AfD deed voor het eerst mee aan de verkiezingen en behaalde 15,1% van de stemmen. Er werd een coalitie van Grünen en CDU - beter bekend als kiwi-coalitie - onder leiding van de Winfried Kretschmann gesmeed. Dezelfde groen-zwarte regering bleef in 2021 aan de macht. Toen behaalden de Groenen zelfs 32,6% van de stemmen, een record voor de partij.

FDP in BW werd als voortzetting van de DVP; Overigen o.m. de NPD, de Republikaner en Die Linke

Lijst van ministers-presidenten van Baden-Württemberg

• Lijst van hunebedden in Baden-Württemberg

• Museen & Ausstellungen in Baden-Württemberg

Zie de categorie Baden-Württemberg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.