Overzicht beheerpagina's |
---|
Overzicht navigatie |
Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemer uitgelicht. Hiertoe zijn 366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.
Op Wikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld op Wikiproject/Uitgelicht/Voortgang.
- Het artikel wordt om 00:00 uur 's nachts (MET/MEZT, dus Belgische/Nederlandse tijd) automatisch vervangen.
- Elke maand heeft een eigen subpagina met een overzicht van de uitgelichte artikelen uit die maand. Dit maakt het ook eenvoudig om een artikel van de dag aan te maken en/of te bewerken.
- Hieronder staat een overzicht van alle maanden en van de 10 voorbije en 10 toekomstige artikelen.
Uitgelicht (maand): | ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
januari | februari | maart | april | mei | juni | juli | augustus | september | oktober | november | december |
Zeekoeien (Sirenia) zijn een orde van plantenetende, water bewonende zoogdieren. Het is een kleine groep met vier levende vertegenwoordigers en enige tientallen uitgestorven soorten. Ze zijn volledig op het waterleven aangepast en komen nooit aan land. De zeekoeien zijn te herkennen aan hun gespleten bovenlip en behaarde, gerimpelde kop en de relatief kale huid. Uiterlijk lijken ze op grote, plompe zeerobben, maar er is geen verwantschap. Ze worden tot de Afrotheria gerekend en zijn daarbinnen het nauwste verwant aan de olifanten. Naast de walvisachtigen en de zeeroofdieren zijn de zeekoeien de derde groep zeezoogdieren als het gaat om het aantal soorten. (Lees verder) |
|
Voorbije 10 dagen | Komende 10 dagen |
---|---|
Livia Drusilla (30 januari 59/58 v.Chr. - Rome, 29 n.Chr.), die na de dood van haar man in 14 n.Chr. Julia Augusta werd genoemd (PIR2, was de vrouw van keizer Augustus en de machtigste vrouw onder het principaat. Ze trad verscheidene keren op als regent en trouwe adviseur van Augustus. Zij was een centrale figuur in de Julisch-Claudische dynastie (met elke keizer van deze dynastie was ze wel op een of andere manier verwant) en was de first lady van het Imperium Romanum. Ze had bovendien een grote politieke invloed, wat zéér ongewoon was voor een Romeinse matrona. Zoals haar echtgenoot Augustus een rolmodel werd voor de latere keizers, zou zij dat worden voor de keizerinnen. Daarnaast was ze ook nog eens onmetelijk rijk, onder andere door te erven van haar echtgenoot en van de Joodse prinses Salomé I. (Lees verder) |
Een dijk is een door mensen aangelegde waterkering, die het achterliggende land beschermt tegen overstromingen. Van oudsher worden dijken niet alleen gebruikt als bescherming tegen hoog water maar ook voor andere functies zoals hulpmiddel bij irrigatie en transport. Er zijn meerdere soorten dijken. Ze zijn grofweg onder te verdelen in zeewaterkerende, rivierwaterkerende en binnenwaterkerende lijnvormige landschapselementen. Het verschil tussen zee- en rivierdijken is niet de waterdruk: die hangt met het aantal meters water samen en kan ook bij rivierdijken vrij hoog zijn; zeedijken, en andere dijken langs grote wateroppervlakten, hebben te maken met golfslag. (Lees verder) |
Engelse literatuur is traditioneel in de eerste plaats literatuur in het Engels geschreven door de inwoners van de Britse Eilanden (inclusief Ierland) van de 7e eeuw tot heden. Dit nationaal criterium blijkt in de praktijk – om historische en andere redenen – echter niet steeds te voldoen, zodat in vrijwel alle bekende geschiedenissen van de Engelse literatuur geen strikte afbakening wordt gehanteerd. Zo worden enkele vooraanstaande 20e-eeuwse Engelstalige schrijvers als Joseph Conrad en Tom Stoppard, die buiten Groot-Brittannië zijn geboren, toch opgenomen in bloemlezingen en studies over Engelse literatuur. (Lees verder) |
De KU Leuven in België is de oudste en grootste universiteit van de Nederlanden en tevens de oudste nog bestaande katholieke universiteit ter wereld. Ze werd gesticht in 1425 door hertog Jan IV van Brabant en na de Franse Revolutie heropgericht in 1834. De KU Leuven biedt 57 academische bacheloropleidingen en 256 masteropleidingen aan. (Lees verder) |
Gevangenissysteem in Noorwegen Het Noorse strafrechtsysteem richt zich op de beginselen van herstelrecht en rehabilitatie van gevangenen. Correctionele voorzieningen in Noorwegen richten zich op het behoud van de voogdij over de dader en proberen hem tot een functionerend lid van de samenleving te maken. Het Noorse gevangenissysteem staat bekend als een van de meest effectieve en humane ter wereld. Noorwegen heeft een van de laagste recidivecijfers ter wereld; in 2016 recidiveerde slechts 20% van de gedetineerden binnen 5 jaar. Het land heeft ook een van de laagste algehele misdaadcijfers ter wereld. Het Noorse gevangenissysteem huisvest ongeveer drieduizend daders. (Lees verder) |
Shorttrack is een schaatsrace op een ijshockeybaan. In tegenstelling tot het langebaanschaatsen is de tijd van een rijder niet van belang: vier tot zes rijders starten tegelijk en wie als eerste over de finish komt, heeft gewonnen. Naast techniek en conditie hebben shorttrackers ook behendigheid, tactiek en acceleratievermogen nodig. De afstanden die verreden worden, zijn de 500 (4½ ronden), 1000 (9 ronden) en 1500 meter (13½ ronden). Shorttrack staat bekend om spectaculaire inhaalacties, waarbij onder meer binnendoor en buitenom ingehaald wordt, in de bochten vaak met de hand aan het ijs. (Lees verder) |
Auschwitz was een door nazi-Duitsland opgezet concentratie- en vernietigingskamp. Het kamp lag in het geannexeerde deel van Polen, bij de huidige Poolse stad Oświęcim. Auschwitz was het grootste van alle Duitse concentratiekampen. De naam Auschwitz is symbolisch geworden voor de vernietigingskampen die op vele plaatsen in bezet Europa werden gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ruim een miljoen mensen zijn in het kamp om het leven gekomen; het grootste deel van de slachtoffers werd vergast. Op 27 januari 1945 trok het Rode Leger Auschwitz binnen. Daarom wordt op 27 januari de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust gehouden. (Lees verder) |
De sluiting van de Schelde was een blokkade voor het scheepvaartverkeer op de Schelde tussen Antwerpen en de zee, die gold van 1587 tot 1795. Ze was ook van toepassing op de Sassevaart en het Zwin voor het verkeer van Gent en Brugge. De sluiting betekende dat geen rechtstreekse doorvaart van zeeschepen van en naar de Zuid-Nederlandse havens op de Schelde was toegestaan. Dat hield geen blokkade in van de Scheldehandel. Die kon meestal gewoon doorgaan. De vracht moest wel op het Zeeuwse traject (en soms ook op Zuid-Nederlands gebied) worden overgeladen. (Lees verder) |
Nederduits is de verzamelnaam voor een aantal in het noorden van Duitsland en het noorden en oosten van Nederland gesproken West-Germaanse dialecten die niet hebben deelgenomen aan de tweede Germaanse klankverschuiving. Tot het Nederduits worden onder meer volgende (deel)dialecten gerekend: het Noord-Nedersaksisch (inclusief het Oost-Fries en Sleeswijk-Holsteins), het Westfaals, het Oostfaals en het Oost-Nederduits. In de dialecten zelf wordt het Nederduits Plattdüütsch of eenvoudig Platt genoemd. De benaming Nederfrankisch wordt gebruikt voor een aantal ten westen van het Nederduitse taalgebied gesproken taalvariëteiten die in het algemeen als Nederlands of daarmee zeer verwant worden beschouwd. Door sommige Duitse taalkundigen werden vooral vroeger de Nederfrankische taalvariëteiten echter ook "Nederduits" genoemd. (Lees verder) |
Het Guggenheim Museum in Bilbao is een van de drie Guggenheim-musea over de hele wereld naast Peggy Guggenheim Collection in Venetië en het Guggenheim Museum in New York. Het is een van de belangrijkste musea voor moderne kunst en zorgde voor een grote groei van de toeristensector van de stad. Naar dat succes is het Bilbao-effect genoemd. Het gebouw is een museumstuk op zich door zijn deconstructivistische architectuur. Het is voor het publiek geopend sinds 1997 en de kunstwerken die tentoongesteld worden variëren van moderne kunst (popart) tot werken van gerenommeerde artiesten als Picasso. (Lees verder) |
Gerardus Mercator (1512 – 1594) was een cartograaf, instrumentmaker en graveur, die al tijdens zijn leven als de "Ptolemaeus van zijn tijd" beschouwd werd. Hij paste als eerste een hoekgetrouwe kaartprojectie toe; later naar hem mercatorprojectie genoemd. Mercator zag zichzelf veel meer als een wetenschappelijk kosmograaf, dan als iemand die met het maken en verkopen van kaarten zijn brood moest verdienen. Zijn productie bleef beperkt. Mercator is bekend van een globepaar, een vijftal wandkaarten en een onvoltooide kosmografie. Daarnaast introduceerde hij het woord atlas. Dit woord omvatte destijds alle kaarten van de kosmos; dus van zowel het heelal als de aarde. Zijn producten, die Mercator voornamelijk in de Duitse Rijnstad Duisburg vervaardigde, hadden voor de latere commerciële kaartmakers in de Nederlanden een significante invloed. (Lees verder) |
Kasteel Trakai (Litouws: Trakų salos pilis, ‘Eilandkasteel van Trakai’) is een gerestaureerd kasteel in Litouwen, oorspronkelijk gebouwd in de middeleeuwen. Het is gelegen op een eiland in het Galvėmeer in Nationaal Park Trakai bij het stadje Trakai. Met de bouw van het kasteel werd in de tweede helft van de 14e eeuw begonnen in opdracht van prins Kęstutis. In 1409 werd het kasteel tijdens het bewind van grootvorst Vytautas de Grote voltooid. In 1430 overleed hij in dit kasteel. Na de Slag bij Tannenberg in 1410 waarbij de Duitse Orde, de erfvijand van het Pools-Litouwse bondgenootschap, uitgeschakeld werd, verloor het kasteel zijn militaire belang. Het kreeg een bestemming als woonresidentie van de grootvorst van Litouwen en later als zomerpaleis voor de koningen van Polen (die tevens grootvorst van Litouwen waren). Het interieur werd gedecoreerd met fresco's; een deel daarvan is bewaard gebleven. Daarna fungeerde het kasteel als gevangenis. In de oorlogen met het grootvorstendom Moskou in de 17e eeuw werd het kasteel beschadigd. De schade werd aanvankelijk niet hersteld en het kasteel raakte in verval. (Lees verder) |
Geschiedenis van het economisch denken De geschiedenis van het economisch denken (ook wel de geschiedenis van de economie) betreft de ontwikkeling van de economie als wetenschappelijke discipline en gaat onder meer over de verschillende denkers en theorieën op het gebied van politieke economie en economie van de oudheid tot heden. Alhoewel de Britse filosoof Adam Smith vaak wordt gezien als de grondlegger van de economie, bouwen zijn ideeën op een substantiële hoeveelheid werk van zijn voorgangers in de 18e eeuw. Deze hebben zich op hun beurt beroepen op eeuwenoude wijsheden en het toepassen ervan op moderne omstandigheden. (Lees verder) |
Het koninkrijk Mali was een islamitisch rijk van de Mandinka dat bestond van de veertiende tot de zestiende eeuw. Het rijk, dat werd gesticht door Sundjata Keïta, was beroemd vanwege de vrijgevigheid en de rijkdom van zijn koning, Kouta Moussa, maar ook vanwege de fabelachtige rijkdommen van zijn hoofdstad Timboektoe. Het koninkrijk Mali beleefde zijn hoogtepunt in de veertiende eeuw en strekte zich uit tussen de Sahara en het oerwoud, en tussen de Atlantische Oceaan en de Niger. Het omvatte het huidige Mali, Senegal, Gambia, Guinee en Mauritanië. (Lees verder) |
De reeks van heksenprocessen in Peelland die rond 1595 gevoerd werden, spreidde zich uit van de Peel tot de Meierij van 's-Hertogenbosch. Dit gebied viel onder het gezag van Brussel. Deze processen werden toentertijd als onrechtmatig gezien. Mede daardoor waren ze de aanleiding tot het aanscherpen van de rechtsregels bij heksenprocessen en het afschaffen van de waterproef. In totaal worden in drie maanden tijd 38 vrouwen en 2 mannen beschuldigd: er zouden uiteindelijk 25 vrouwen zijn omgekomen, waarvan 23 op de brandstapel. (Lees verder) |
De bultrug (Megaptera novaeangliae) is een zeezoogdier uit de onderorde van de baleinwalvissen (Mysticeti). Het is een relatief grote vinvis, die zich van andere vinvissen onderscheidt door zijn lange borstvinnen, zijn gedrongen lichaam en de knobbels op zijn bek en onderkaak. Volwassen bultruggen variëren in lengte van 12 tot 16 meter en wegen zo'n 25 à 30 ton. De bultrug staat bekend om het gezang dat de mannetjes in de paartijd laten horen en dat dagenlang kan duren. Bij walvisspotters en toeristen zijn bultruggen populair om hun spectaculaire vertoningen aan de wateroppervlakte; ze slaan met hun grote borstvinnen op het water en maken sprongen waarbij ze soms geheel boven de waterspiegel komen. Elk jaar leggen bultrugpopulaties duizenden kilometers af wanneer ze migreren van de koude, voedselrijke poolstreken naar warmere wateren om daar te paren en te kalven. (Lees verder) |
Gent is de hoofdstad van de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. Gent telt circa 250.000 inwoners, waarmee het na Antwerpen de grootste gemeente van België is. Gent ontstond in het gebied van de samenvloeiing van de Leie en de Schelde. In de middeleeuwen groeide Gent door een bloeiende wolnijverheid uit tot een van de grootste steden van Europa. Na een korte calvinistische periode kende de stad een zeker verval dat pas keerde tegen het einde van de 18e eeuw, toen de katoennijverheid Gent tot een van de eerste industriesteden van het Europese vasteland maakte. In het Prinsenhof werd op 24 februari 1500 de latere keizer Karel V geboren. In de stad werden ook de Pacificatie van Gent (1576) en de Vrede van Gent (1814) ondertekend. (Lees verder) |
De algemene relativiteitstheorie is een meetkundige theorie van de zwaartekracht, die in 1916 door Albert Einstein werd gepubliceerd. De theorie veralgemeent de speciale relativiteitstheorie en de gravitatiewet van Newton. Ze geeft een verenigde beschrijving van de zwaartekracht als een meetkundige eigenschap van ruimte en tijd. In het bijzonder houdt de kromming van de ruimtetijd direct verband met de vier-impuls (massa-energie en lineaire impuls) van de aanwezige materie en straling. De relatie wordt gespecificeerd door de Einstein-veldvergelijkingen, een systeem van partiële differentiaalvergelijkingen. (Lees verder) |
Vladimir Iljitsj Lenin (Simbirsk (tegenwoordig Oeljanovsk), 22 april 1870 – Gorki (oblast Moskou), 21 januari 1924) was een Russisch revolutionair en naamgever van de marxistische stroming leninisme. Hij speelde een leidende rol in de oktoberrevolutie van 1917, waarbij de bolsjevieken de regering omverwierpen. Hij was het eerste staatshoofd van Sovjet-Rusland van 1917 tot 1924, en van de Sovjet-Unie van 1922 tot 1924. Onder zijn bewind werd Rusland, en later de Sovjet-Unie, een socialistische eenpartijstaat geregeerd door de communistische partij. (Lees verder) |
Johanna Westerdijk was de eerste vrouw die hoogleraar werd in Nederland. Zij sprak op 10 februari 1917 haar oratie uit. Johanna Westerdijk was hoogleraar plantenziektekunde aan de universiteit van Utrecht. In 1930 volgde een tweede benoeming tot buitengewoon hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. In 1951 werd ze benoemd tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Ze ontving eredoctoraten aan de universiteiten van Uppsala (1957) en Gießen (1958). Haar motto was: Werken en feesten vormt schoone geesten. (Lees verder) |
Alle dagen
januari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
februari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 |
maart | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
april | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
mei | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
juni | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
juli | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
augustus | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
september | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
oktober | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
november | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
december | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |